Zuivelfabriek Sint-Isidorus

Zuivelfabriek Sint-Isidorus, vooraanzicht, circa 1920

Het laden en lossen bij Zuivelfabriek Sint-Isidorus

Briefhoofd van Zuivelfabriek Sint-Isidorus. Betreft een “Nota” van 1 april 1940, gericht aan “den Heer Administrateur Protestants Militair Tehuis".
Foto:Collectie Thea Mansvelders-Vullings

Enkele leveringsbriefjes van melk in 1944-1945

Verkoopassortiment zuivelproducten van Stoomzuivelfabriek Sint-Isidorus.
foto ter beschikking gesteld door familie Dijkstra

In 1970 werd een mijlpaal bereikt met 1 miljoen kilo boter

Melkboer Harry Louwers en zijn vrouw poserend voor een van de acht "moderne electrowagens" van Zuivelfabriek Sint-Isidorus in de Stationsstraat

Zuivelfabriek Sint-Isidorus

Het fabriekscomplex aan de Molenstraat, gezien vanuit de lucht

Stoomzuivelfabriek Sint-Isidorus aan de Molenstraat 55 Foto ter beschikking gesteld door mw Dijkstra

De Coöperatieve Stoomzuivelfabriek Sint-Isidorus, in de volksmond 't stoom genoemd, werd op 12 juni 1910 opgericht en werd per 1 januari 1972 opgeheven. Het was gevestigd aan de Zeilbergscheweg E.88 (Dit gedeelte van de straat kreeg later de straatnaam Molenstraat 55) in Deurne.

Oprichting

In het begin van de 20e eeuw telde de gemeente Deurne en Liessel wel twaalf melkfabriekjes. Op 12 juni 1910 zetten 98 Deurnese boeren bij notaris De Leeuw hun handtekening onder de oprichtingsakte van de coöperatieve stoomzuivelfabriek, waarmee een drietal handkrachtfabriekjes fuseerde. In de oprichtingsakte was onder meer bepaald dat de deelname aan de coöperatie evenredig was aan het aantal koeien dat melk leverde.

Fabrieksgebouw

In augustus 1911 kocht het bestuur van de familie De Martines voor 390 gulden een perceel land aan de Molenstraat en kon de nieuwe stoomzuivelfabriek, in de volksmond afgekort als "het stoom" gebouwd worden. De zuivelfabriek werd aan de linkerkant op het adres Molenstraat 53 geflankeerd door de voormalige dienstwoning van de directeur en aan de rechterkant op het adres Molenstraat 57 door de dienstwoning van de machinist. In 1963 werd er aan de overzijde van de straat, recht tegenover de zuivelfabriek, een nieuwe directeurswoning gebouwd op het adres Molenstraat 50. In 1973 verkocht Campina de oude fabriek van St. Isidorus voor een kwart miljoen gulden aan de gemeente Deurne.

Personeelsbezetting

Bij de oprichting bestond het personeel uit vijf personen:

• Hendricus Leonardus Creemers (1882-1949) (directeur)
• Antoon van de Kerkhof (1884-1958) (botermaker)
• Willem Rooijakkers (1881-1971) (machinist/centrifugist)
• L. van Dijk (vollemelkweger)
• F. van de Einden (ondermelkweger)

Bestuur

Het eerste bestuur was als volgt samengesteld:

• Johannes Christianus van Asten, voorzitter
• Frans van der Putten, secretaris
• Godefridus Munsters
• Antonius Joachimus van den Berkmortel
• Evert van Kampen
• Antonius Franciscus van den Heuvel
• Alphonsius Aarts

Raad van Toezicht

• Klaas Laan, erevoorzitter
• Eugène de Leeuw, voorzitter
• J van Baars, secretaris
• kapelaan Van den Heuvel, geestelijk adviseur
• H vd Eijnden, M vd Boomen en H vd Vranden (Leden)

Ontwikkeling

Ledental

In de beginjaren na de oprichting van de fabriek groeide de coöperatie tot 266 leden met een jaarlijkse aanvoer van 2,7 miljoen kg melk.
In 1926, het jaar dat de gemeente Vlierden werd samengevoegd met de gemeente Deurne en Liessel, werd de Coöperatieve Zuivelfabriek Vlierden-Brouwhuis opgeheven en sloten hun leden zich aan bij zuivelfabriek Sint-Isidorus.

Zuivelproducten

Een van bijgaande foto's toont het assortiment zuivelproducten dat destijds door melkfabriek Sint-Isidorus gevoerd werd. De welk werd destijds in grote, meestal literse, herbruikbare glazen flessen geleverd. Niet alles wat op de kar van de melkboer stond werd in eigen huis geproduceerd. Zo waren de melkventers bijvoorbeeld wederverkoper van het blikje, op de foto in het midden op de voorgrond met het opschrift “Jacky”.

Door veranderende productieprocessen is het broodbeleg Caramelco al lang niet meer te koop. In de zestiger en zeventiger jaren van de 20e eeuw was het in Deurne een geliefd zoet broodbeleg.

Boterproductie

De boterproductie steeg van 135.000 kg in 1925, 184.000 kg in 1939, 192.000 kg in 1950 naar 403.000 kg in 1961. Deze grote hoeveelhedeb boter konden niet geheel verkocht worden aan de consumenten in en om Deurne en werden deels via een coöperatieve verkoopvereniging verhandeld.

Verkoop

Om de circa 2800 gezinnen in en om Deurne te voorzien van zuivelproducten was er een doelmatige en aan de eisen van de tijd aangepaste verkooporganisatie nodig. Daarom werden in 1950 alle trekhonden afgeschaft en verdween in 1961 de bakfiets van het toneel.

In mei 1952 was het ledental enorm gegroeid tot 467 met een aanvoer van 7 miljoen kilogram melk. In 1961 werd er 15,8 miljoen kilogram melk aangevoerd.

In 1952 werd onder architectuur van Jos Deltrap door aannemer Van Heeswijk uit Best een nieuwbouw en modernisering van de fabriek gerealiseerd. De officiële heropening van de fabriek op woensdag 28 mei 1952 door burgemeester Roefs viel samen met de viering van het 40-jarig bestaan.

In 1962 beschikte de coöperatie over 14 melkbezorgers en twee reserve-melkbezorgers, vier van hen bezorgde met paard en wagen, twee met een bestelauto en acht bezorgers reden met een moderne electrowagen rond. Enkele melkventers, in die tijd ook wel melkboeren genoemd, waren Toon van Deursen, Jan Klomp,Harrie Louwers Thijske van den Berg, Marinus van den Berg en Hein van Haandel.

Binnen de gemeente hadden zich al enkele saneringen voltrokken door de fusie van de Boterfabriek De Nijverheid van Vlierden met Isidorus in Deurne in 1927 gevolgd door de fusie van Zuivelfabriek Sint-Hubertus in Liessel met Sint-Isidorus in Deurne in 1959. De activiteiten van de zuivelfabriek Neerkant waren al eerder gestaakt. Daarna kwamen in de zeventiger jaren grote zuivelfusies binnen de regio tot stand. Het bestuur van "Sint-Isidorus" voelde zich genoodzaakt tot een rigoureuze ingreep, het stopte met de verkoop aan huis en opende zuivelwinkel Emkabee aan de Stationsstraat 88 in Deurne met Piet van Duren als beheerder.

Fusie

Tijdens een buitengewone algemene vergadering van Sint-Isidorus, gehouden op 27 oktober 1970, werd bij algemeen besluit besloten dat zuivelfabriek Sint-Isidorus met ingang van 3 januari 1971 een fusie met Campina aan zou gaan en dat het zittende bestuur van Sint-Isidorus benoemd zou worden tot liquidatiecommissie van Zuivelfabriek Sint-Isidorus.

De zuivelfabriek in Deurne werd per 1 januari 1972 definitief gesloten. De lokatie Deurne fungeerde aanvankelijk nog even als melkontvangstinrichting en als distributiecentrum. Door de sluiting van de fabriek verloren 12 werknemers hun baan met Sietze Dijkstra (1924-1996) als laatste directeur van de coöperatie.

Enkele medewerkers bij de sluiting op 1 januari 1972

Groepsfoto

In 1936 werd het 25-jarig bestaan van zuivelfabriek Sint-Isidorus gevierd. In het jubileumjaar waren er 408 leden bij de coöperatie aangesloten met in totaal 1510 melkgevende koeien. De fabriek ontving dat jaar het erediploma van de Zuidnederlandse Zuivelbond omdat men tien jaar lang eerste kwaliteit boter had geleverd. Deze foto met personeel en genodigden is op de feestdag gemaakt voor het gemeentehuis van Deurne.

Zittend vlnr: geestelijk adviseur pastoor Van Abeelen, bestuurslid Fried Sanders, wethouder Arnoldus van den Eijnden, burgemeester Van Beek, voorzitter jan van Asten, vice-voorzitter Hendrik Jacobs, de bestuursleden Louis van den Heuvel, Toon Louwers en Driek Verbaarschot.
Staand vlnr: de venters Toon van Deursen en Johan Kuijpers, directeur Martien Pijnenburg, ondermelkventer J. Verbakel, botermaker Toon van de Kerkhof, vollemelkweger M. Munsters, machinist/centrifugist Willem Rooijakkers, kassier Carel van den Eijnden, Kiske Veberne, bestuurlid Geert Goossens, wethouder Jan van Deursen en bestuurslid Driek Keijzers.
Achterste rij vlnr: wethouder Willem Wijnen, en de melkventers H. Aarts, H. van den Broek en Toon Evers.
Foto ter beschikking gesteld door mevrouw Dijkstra

Fotocollage

Directeur Sietze Dijkstra had een diapresentatie samengesteld met ondersteunende beelden die hij gebruikte als hij zijn toehoorders uitlegde hoe de weg van de boer naar de winkel eruit zag. In zo'n presentatie gaf hij informatie over het werk op de boerderij, het transport van boer naar fabriek, het productieproces, het machinepark, de kwaliteitszorg en het assortiment. In 2012 stelde mw Dijkstra alle bij haar beschikbare afbeeldingen ter scanning aan heemkundekring H.N. Ouwerling beschikbaar.

Frans Versteeg uit Heeze maakte van de diapresentatie onderstaande fotocollage:

Bronnen, noten en/of referenties Land- en Tuinbouwblad van 24 mei en 31 mei 1952 Brochure Coöperatieve Zuivelfabriek St. Isidorus Deurne bij gelegenheid van de 9-D expositie van 15 tot en met 23 september 1962 "St. Isidorus wil bij Campina”, “Fusi per 1 januari 1971 aangevraagd” Tweede blad van het Weekblad voor Deurne van vrijdag 30 oktober1970. ”Zuivelfabriek St. Isidorus voorgoed dicht” “Boekjaar 1970 wordt nog afgewerkt” voorpagina van het Weekblad voor Deurne van 24 december 1971 ”Campina sluit aanpassingsperiode af" “Voorlichtingsbijeenkomst te Deurne" voorpagina van het Weekblad voor Deurne van 8 december 1972 ”St. Isidorus aan de gemeente verkocht“, “Sectie Isidorus van Campina hield jaarvergadering”, het Weekblad voor Deurne van vrijdag 12 oktober 1973.