Boterfabriek

Voormalige boterfabriek "Het Derp" aan de Liesselseweg 30, gemeentelijk monument

Rond 1900 waren er in Deurne verschillende boterfabriekjes gevestigd. Deze waren in 1893 en 1894 gesticht.

Voor deze tijd werd er bij de boeren aan huis boter gemaakt die men dan op de botermijn, die door de gemeenteraad van de gemeente Deurne en Liessel in 1870 was opgericht, kon laten verkopen. Deze botermijn was gevestigd in Hotel de Zwaan. In 1883 had de botermijn het reglement:

• Art. 1 - Alle boter wordt publiek bij afslag verkocht. De eerste mijner door de afhanger aan te wijzen is koper; mochten er soms twee of meerdere kopers tegelijk mijnen, waardoor geschillen zouden kunnen ontstaan, dan zal opnieuw worden afgehangen.
• Art. 2 - De verkopers bevinden zich in het grote lokaal van de heer P.J. Truijen, de koopers zijn verplicht zich te bevinden in het kleinere lokaal, de doelkamer. Mijnen uit de grote kamer wordt niet aangenomen. De toegang tot de doelkamer is voor een ieder vrij.
• Art. 3 - Zodra een verkoper zich heeft aangegeven voor de mijn bij de secretaris, verbindt hij zich, zijn boter op de mijn te laten afhangen; hij behoudt zich het recht zijn boter terug te mijnen.
• Art. 4 - Op iedere 10 kilo wordt een overwicht gegeven van hoogstens een hectogram, ½ hectogram wordt niet gerekend.

1. Vanaf 1891 had men in Neerkant al een gezamenlijke handkrachtinstallatie voor de boterbereiding, die in 1906 vervangen werd door de modernere zuivelfabriek.
2. Roomboterfabriek Het Derp was gelegen aan de Liesselseweg en was opgericht op 2 november 1893. Dit pand werd later verbouwd tot twee woningen onder de nummers 28 en 30. Tegenwoordig is het de woning op Oude Liesselseweg 30.
3. In Zeilberg, toen nog een gehucht, was eveneens op 2 november 1893 roomboterfabriek Sint Willibrordus opgericht. Dit huis werd later verbouwd tot woning aan de Zeilbergsestraat 110 en werd rond 1995 afgebroken. Daarvoor zat Koonings Bruidsmode nog enige tijd in dat pand. De garage was verbouwd tot winkel. Het pand stond vóór het huidige adres Peellandsingel 2.
4. Het huis aan het Kasteelplein 1 waar in 1894 roomboterfabriek Het Haageind was gevestigd, werd later bewoond door de familie Van Doorne die er een kruidenierswinkel ihad totdat het huis in 1962 werd afgebroken bij de bouw van het viaduct van Walsberg op het vroegere Kasteelplein. Het was het derde boterfabriekje dat in Deurne was gevestigd.
5. De boterfabriek Helenaveen werd in 1895 opgericht.
6. In Liessel stond sinds 1894 een boterfabriekje op het huidige adres Monseigneur Berkvensstraat 17. Dit fabriekje was de voorloper van zuivelfabriek Sint Hubertus. Later werd ook aan de Neerkantseweg een fabriekje gebouwd. Dat lag tegenover café De Voorstad. De overblijfselen hiervan waren nog tot kort na de Tweede Wereldoorlog zichtbaar.

Productie van de Deurnese boterfabriekjes in 1894
	Neerkant	Liessel	Zeilberg	Haageind	Derp
aantal deelnemers	76	95	60	61	64
aantal koeien	200	300	192	169	231
kg afgeleverde boter	21.475	29.276	16.180	28.506	20.746
opbrengst (guldens)	25.559,48	34.545,65	18.939,31	16.485,04	24.231,84
kg aangeleverde melk	608.585	826.934	449.918	427.606	612.307

Volgens opgave van de gemeente werd er in 1902 door de boterfabriekjes het volgende verwerkt:

• Boterfabriek Het Haageind onder leiding van H. Brouwers 439.317 kg melk van 58 boeren met 184 koeien. De boter ging naar botermijn Maastricht.
• Boterfabriek Het Derp onder leiding van Leonardus van den Eijnden 639.380 kg melk van 79 boeren met 325 koeien. De boter ging hier naar botermijn Eindhoven.
• Boterfabriek Sint Willibrordus onder leiding van G. Munsters 498.400 kg melk van 60 boeren met 215 koeien. De boter ging naar Maastricht.

Voornoemde boterfabrieken hadden eind 19e eeuw een groot aandeel in de oprichting van de Boerenbond Deurne. Leidinggevers van deze roomboterfabrieken maakten op 15 juni 1896 deel uit van het oprichtingsbestuur. Deze fabriekjes hebben doorgewerkt totdat in 1912 zuivelfabriek Sint Isidorus is begonnen.

Bronnen, noten en/of referenties