Iedere eerste maandag- en woensdagochtend van de maand van 10 tot 12 uur kunt u ons bezoeken in het heemhuis Vanaf 1 januari 2025 wordt dat Iedere eerste maandagochtend en derde woensdagochtend van de maand. |
Herdenkingsmonument Liessel
Het herdenkingsmonument Liessel staat op de hoek van de Mgr. Berkvensstraat en de Leenselweg.
Monument[bewerken | brontekst bewerken]
Het monument bestaat uit crèmekleurig beton en rood/bruin graniet. De teksten zijn in zilver.
Door dit monument worden de Liesselse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht en de geallieerde soldaten die hier omkwamen. Bij de Liesselse slachtoffers horen ook nog twee militairen die omkwamen bij de politionele acties in 1949 in voormalig Nederlands-Indië.
Het monument kwam tot stand op initiatief van Stichting Liessel Promotion. Direct na de oorlog dacht niemand aan een monument in Liessel. Alle energie werd gestoken in de wederopbouw. Pas bij het ouder worden van inwoners die de oorlog hadden meegemaakt, ontstond het besef: ‘we zijn iets vergeten’. De club van oud-strijders van Liessel heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de verwezenlijking van het initiatief. Het monument kon worden gerealiseerd met de medewerking van bedrijven, instellingen en particulieren, vooral van Liessel maar ook daarbuiten. De kosten hebben ongeveer f. 25.000,- bedragen.
Chronologie[bewerken | brontekst bewerken]
- Op 4 mei 1992 vond bij het monument voor de eerste keer een dodenherdenking plaats. Bij deze herdenking waren onder meer een aantal oud-strijders uit Groot Brittannië aanwezig die destijds aan de bevrijding van Liessel hadden bijgedragen. Zij maakten alsnog een welverdiende zegetocht door Liessel en omgeving, gezeten in paardenkoetsen.
- Op 24 september 1994 vond bij dit monument een herdenking plaats, bij gelegenheid van Liessel 50 jaar bevrijd, in aanwezigheid van de Commissaris van de Koningin en de Bisschop van ‘s-Hertogenbosch. In dit weekend werd door Rabobank Deurne de verlichting van het monument aangeboden. Deze speciale herdenking maakte deel uit van het programma dat gerealiseerd werd door het comité Bevrijdingsfeest Liessel.
- Het monument werd vrijwel jaarlijks bezocht door een groep van Britse oud-strijders, leden van The Royal Highland Fusiliers. Het laatste bezoek was op 19 mei 2012.
Naamzuil en informatieborden[bewerken | brontekst bewerken]
De naamzuil, geplaatst in mei 1995, is opgedragen aan Harrie Rijnders, de grote promotor van de oprichting van dit herdenkingsmonument. Hij is tevens de samensteller van het boek Liessel brandt, waarin de geschiedenis van Liessel tijdens de oorlogsjaren is opgetekend en met name de strijd bij de tegenaanval en definitieve bevrijding. Het informatiebord nabij het monument is op initiatief van stichting Dorpsraad Liessel in juli 1997 geplaatst ter gelegenheid van de uitbreiding van de Aa-fietsroute. In februari 2018 is een (kleiner) informatiebord geplaatst; met behulp van een qr-code op dit bord kan worden doorgeklikt naar de website DeurneWiki voor meer informatie.
Ontwerp[bewerken | brontekst bewerken]
Het monument, in de vorm van een gebogen colonnade, is ontworpen door de Liesselse architect Laurens de Jonge. De architect heeft bij het ontwerp de volgende overwegingen gebruikt:
- Gelet op de locatie, vrij gelegen t.o.v. de bebouwde omgeving, is gedacht aan een ‘ruimtelijk’ gedenkteken; het mag niet alleen een statisch kijkobject zijn, doch moet als ‘doorloop’ object dynamisch worden ervaren.
- Als een gedachtenismonument moet het ‘rijzig’ zijn, zodat de bezoeker er naar kan opzien, strak van vormgeving en niet te gedetailleerd: de herinnering is groot, doch de oorlog is al ver verleden.
- De hardheid van het materiaal is hard en zwaar, zoals de oorlog ook hard en zwaar was.
Het monument is samengesteld uit drie, elk op zich belangrijke onderdelen:
- De voet, het verhoogde platform, met naar het midden toe gerichte paden; symbool: het grondgebied van Liessel, doorsneden door het oorlogsgeweld.
- De plaquette in het middelpunt; symbool: het hart of de ziel van allen die hun gevallenen eren en het oorlogsgeweld herdenken.
- De gebogen colonnade, onderling sterk verbonden, voorzien van een tekst met een blijvende opdracht; symbool: de verbondenheid van een volk, rondom het hart, uitdragend de roep tot instandhouding van vrijheid en vrede.
De vijf kolommen zouden benoemd kunnen worden naar: het verzet, de soldaten, de burgers, de onderduikers, de boeren die hen hielpen. Men kan ze ook zien als de verbondenheid van de Liesselse gehuchten van voor de oorlog: de Leysing, de Snoerts, Hoogdonk, Hoek en Sloot bij de wederopbouw. Evengoed kan de verbondenheid van de vijf werelddelen erin worden gezien.
Gedicht[bewerken | brontekst bewerken]
Het gedicht Dit teken, opgericht bovenin de vijf kolommen, een jambisch tweeregelig vers, is geschreven door Theo Hoogbergen, oud-rector van het Peelland College te Deurne. Het luidt:
- Dit teken, opgericht, gedenkt wat doden deden,
houdt levenden verplicht tot vrijheid en tot vrede
Locatie[bewerken | brontekst bewerken]
De locatie is eveneens van een symbolische betekenis: van hier trokken de Engelse soldaten Liessel binnen in september 1944, hier werden de Duitsers gestuit door de toegesnelde Schotse brigades in oktober 1944, en hier vlakbij op de Leensel vond de meest schokkende oorlogsgebeurtenis plaats waarbij in een harde klap 13 mensen omkwamen. Dit is ook de plek waar twee, tijdelijk geëvacueerde, inwoners vanuit de Hazeldonk richting het dorp keken en een ervan verschrikt uitriep Liessel brandt; het werd de titel van het boek, waarin de herinneringen aan de oorlogsjaren in Liessel zijn vastgelegd.
Stukje geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De bezettingsjaren 1940-1944 verliepen voor Liessel relatief rustig. Het dorp, gelegen aan de rand van de Peel, was een veilig toevluchtsoord voor veel onderduikers. In veel boerderijen verbleven joden, jeugdigen (waaronder opvallend een aantal inwoners van Texel) en later piloten en bemanningsleden van vliegtuigen die boven de Peel waren neergeschoten. In het boek "De Zwarte Plak" van Toon Kortooms, dat handelt over de gebeurtenissen op De Zwarte Plak, zijn enkele fragmenten te lezen over deze periode.
Op zaterdag 23 september 1944 werd het centrum van Liessel als uitvloeisel van de operatie Market Garden ‘tussen licht en donker’ bevrijd en leek de oorlog voorbij. De Duitse kanonnen bleven echter vanuit de Peel vrijwel dagelijks voor onrust zorgen.
Op 27 oktober 1944 begonnen de Duitsers aan een onverwachte tegenaanval, vanuit Helenaveen en vanuit Meijel. Inwoners van Liessel vluchtten in grote haast naar Deurne en Asten. De aan de frontlinie gelegerde Amerikanen waren in staat deze aanval lang genoeg te keren tot verdere hulp kwam opdagen. De 15e Schotse divisie die net Tilburg had bevrijd, schoot te hulp. Na zware gevechten, soms man tegen man o.a. in de Dennendijkse bossen, werd het Duitse offensief tot stand gebracht. Liessel was even wereldnieuws. Oorlogscorrespondenten noemden de strijd één van de zwaarste sinds de invasie van Normandië. Een week later, op 1 november 1944 was Liessel voor de tweede keer bevrijd. Het mogelijke doel van het Duitse offensief was een wig te drijven in de corridor en door te stoten naar de haven van Antwerpen. Een andere zienswijze luidt dat dit offensief gezien moet worden als een ‘speldenprik’, die de aandacht af moest leiden van het voorgenomen Ardennen-offensief in december 1944.
Liessel betaalde voor de definitieve bevrijding een zware tol. De strijd einde oktober 1944 zag het dorp vrijwel geheel verwoest. Een vreselijk ongeluk aan het begin ervan dat dertien mensen het leven kostte was reeds een voorteken ervan. Een troosteloze ruïne bleef over en een slagveld met her en der in velden en op wegen vernietigde tanks. Naar schatting 100 woningen waren verwoest en 150 zwaar beschadigd, alleen buurtschap het Loon (richting Deurne) en omgeving bleef goeddeels gespaard. Bij de slag sneuvelden een honderdtal geallieerde en een vrijwel gelijk aantal Duitse militairen.
Voorafgaand aan dit alles hadden op 9 oktober en in de dagen daarna twaalf inwoners (plus een inwoner van Asten) het leven verloren, als gevolg van het ontploffen van een achtergelaten Duitse mijn in de buurtschap De Leensel.
Liesselse oorlogsslachtoffers[bewerken | brontekst bewerken]
Bij het monument worden jaarlijks op 4 mei de Liesselse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht en de geallieerde soldaten die in Liessel sneuvelden. In Liessel (inclusief het gedeelte van gemeente Asten dat tot de parochie Liessel behoort) waren liefst 41 slachtoffers te betreuren. Hun namen staan vermeld op de plaquette bij het monument en op een gedenksteen in het portaal van de Sint-Willibrorduskerk (Liessel).
Het aantal van 41 slachtoffers is als volgt toe te lichten:
- 2 personen verloren het leven in de periode mei 1940 tot einde september 1944, in oktober 1944 vielen 12 slachtoffers bij het ontploffen van een Duitse mijn, 13 inwoners van Liessel werden slachtoffer van de Duitse tegenaanval die einde oktober 1944 plaats vond, 12 personen werden tot mei 1945 oorlogsslachtoffer als gevolg van de nasleep van de oorlog (zoals ontploffen van landmijnen) en 2 inwoners (Gerard Hanssen en Arnold Feller) sneuvelden in maart 1949 in voormalig Nederlands-Indië bij de politionele acties.
- 37 oorlogsslachtoffers waren man / jongen en 4 waren vrouw / meisje.
- 10 oorlogsslachtoffers waren jonger dan 20 jaar, 10 waren ouder dan 50 jaar en de overige 21 slachtoffers hadden een leeftijd tussen 20 en 50 jaar.
De stichting[bewerken | brontekst bewerken]
De Stichting Herdenkingsmonument Liessel (SHL) is verantwoordelijk voor het beheer van het monument.
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
- Zoeken onder oorlogsmonumenten in website 4 en 5 mei
- Informatie over de oorlogsslachtoffers binnen de gemeente Deurne en de gedenkplaatsen op website Oorlogsslachtoffers
Zie ook de lijst van Openbare kunst in Deurne.