Eier-, oogst- en nieuwjaarsomgang

De eier-, oogst- en nieuwjaarsomgang waren oude gewoontes, en in het geval van overheidsbeambten zelfs rechten, waarbij de ontvanger in het voorjaar rond Pasen, aan het einde van de oogstperiode en rond nieuwjaarsdag langs de deuren ging en daarbij afhankelijk was van de milde gaven van de inwoners.

De eieromgang was in Deurne, zoals op veel plattelandsplaatsen, tot na de Tweede Wereldoorlog in gebruik.

De eieromgang was bedoeld om de geestelijkheid extra te ondersteunen. In het parochiearchief van de Walsberg wordt nog een door 146 gezinshoofden ondertekende brief van rond 1947 bewaard, waarin zij verklaren dat zij in het onderhoud van hun toekomstige pastoor mede willen voorzien door een jaarlijkse omgang met Sinterklaas en een eieromgang. Dat zo'n eieromgang ook in de oude parochie tot na de oorlog in gebruik was, blijkt onder meer uit de mededeling in het Land- en Tuinbouwblad van 24 mei 1952:

Oude Parochie.
In de loop van de volgende week zal de omgang om eieren gehouden worden in de gebuurten: Rakt, Helmondseweg, Bottel, Derp, Stationsstraat, Stationslaan, Lage Kerk, Haageind en Heiakker.

Dat de eieromgang samen met de oogstomgang vroeger niet alleen een "recht" van de geestelijkheid was, maar ook van de veldwachter, blijkt uit de arbeidsvoorwaarden die werden gesteld aan de Vlierdense veldwachter of vorster Paulus Maarlandt, toen die in 1745 in dienst werd genomen. Hij mocht, volgens oud gebruik, zowel paaseieren als de oogst ophalen die hem door de ingezetenen als vrijwillige bijdrage werden gegeven. Het is begrijpelijk dat dergelijke afhankelijkheid van de veldwachter van de gunsten van de plaatselijke bevolking het objectief handhaven van de gestelde dorpsregels niet bevorderde. Dat de veldwachter zo'n eier- en oogstomgang wel kon gebruiken mag blijken uit de hoogte van het salaris dat hij van gemeentewege jaarlijks ontving. In 1742 was dat slechts 32 gulden. In natura kreeg hij daarbij nog jaarlijks 1300 paaseieren, 24 vimmen koren en 3 vaten boekweit.

In 1770 werden die eieren en die vimmen koren in geld omgezet en werd het vast salaris gebracht op 122 gulden.

De afschaffing van de eier-, oogst- en nieuwjaarsomgang in Deurne gebeurde na een verzoek daartoe op 13 april 1769 van drossaard en regenten van de heerlijkheden Deurne en Liessel. In plaats van genoemd recht kreeg de vorster een verhoging van het (jaar)salaris van 90 gulden en de twee schutters kregen ieder een loonopslag van 45 gulden per jaar. Dat hield wel enkele tegenprestatie in:

• Vorster en schutter moesten hun diensten zo nodig beschikbaar van de kerk, de gemeente en het armbestuur.
• Zij moesten het derde gelui voor aanvang van de godsdienst mee helpen luiden.
• De vorster moest publicaties, dagvaardingen en oproepen voor vergaderingen en rechtsdagen doen.
• Als er gevangenen waren, dan moesten zij die mee helpen bewaken.

Bronnen, noten en/of referenties