Brouwhuis

Brouwhuis is een wijk van de gemeente Helmond in de provincie Noord-Brabant en was voorheen een buurtschap, verdeeld over de parochies Bakel en Vlierden.

Ontwikkeling

Het historische Bruheze was een gehucht, bestaande uit enkele boerderijen aan de tegenwoordige Bruhezerweg. Later werden ook de omliggende gehuchten tot Brouwhuis gerekend. Dit 'grote Brouwhuis' was dan ook verdeeld over de heerlijkheden, parochies en latere gemeente Bakel en gemeente Vlierden. Tussen 1926 en 1967 behoorde het Vlierdense deel tot de gemeente gemeente Deurne.

In het Vlierdense gedeelte lag in de middeleeuwen een slotje Bruheze, waar de naam van het geslacht Van Bruheze van is afgeleid. Volgens een legende schonk Maria van Brabant dit slotje aan een hoveling, Justus van Horne, toen deze trouwde met de hofdame Catharina van Benthem. De nakomelingen van Justus noemden zich daarna 'van Bruheze'. In hoeverre deze legende waar is, is niet duidelijk, maar de afstemming van de Van Bruheze's uit de Van Horne's is wel waarschijnlijk. Ze ontwikkelden zich tot een bekend laat-middeleeuws riddergeslacht. In de loop der eeuwen verbasterde de naam "Bruheze" tot "Brouwhuis" (in het dialect Brouwes), een naam die in 1830 officieel werd, toen ze als zodanig in de kadasterkaart werd opgenomen.

Nadat Brouwhuis tot een gemeenschap was uitgegroeid, die ook aan een tramlijn was gelegen, ontstond er behoefte aan een eigen school en kerk. De kerk, gewijd aan Onze Lieve Vrouw Middelares aller Genaden, kwam gereed in 1929, enkele honderden meters ten westen van het oude gehucht. Het was eerst een rectorale hulpkerk, die bediend werd door de Paters van het Heilig Hart van Jezus (SCJ), maar later ontwikkelde Brouwhuis zich tot een zelfstandige parochie. De paters stimuleerden de verering van de heilige Gerardus Majella, die een eigen kapel kreeg in de kerk. Spoedig ontstond er een bescheiden bedevaartsoord. In 1933 was er zelfs een soort processie naar de kerk van Brouwhuis. Na 1960 daalde de belangstelling voor de bedevaart, en in 1970 werd ze de facto afgeschaft, hoewel de devotie tot de heilige Gerardus in zekere zin bleef bestaan. In 1929 werd een deel van de voormalige parochie Vlierden onder het rectoraat Brouwhuis gevoegd. In 1933 volgden ook de Achterste Beersdonk en de Rakt.

Tijdens de openbare raadsvergadering van de gemeente Deurne op 28 augustus 1930 werd besloten de gemeente Deurne in dertien (13) wijken in te delen en de woningen in die wijk een daaraan gerelateerd wijknummer toe te kennen. Het Deurnese deel van Brouwhuis kreeg toen de wijkaanduiding Br.

Rondom kerk, school en tramlijn ontstond een bescheiden dorpskom.

Kennelijk is er al eerder een poging gedaan om Brouwhuis in te lijven want in het Land- en Tuinbouwblad van 29 december 1956 is vermeld dat de gemeenteraad van Deurne op 19 juni van dat jaar "eenstemmig tegen annexatie van Brouwhuis door Helmond" had gestemd. Op 1 januari 1968 werden zowel het Bakelse als Vlierdense deel van Brouwhuis, na 4 decennia discussie, bij de groeikern Helmond gevoegd. Daardoor was Brouwhuis voor het eerst een bestuurlijke eenheid, nadat ze dat ook al parochieel was geworden.

Vanaf de jaren '80 van de 20e eeuw kwam op grote schaal woningbouw en ontwikkeling van bedrijventerreinen op gang. De verlegging van de Zuid-Willemsvaart en de aanleg van de Rochadeweg waren onderdelen van dit plan. De dorpskom werd ingepast in de nieuwe woonwijk. Diverse verderaf gelegen gehuchten, zoals de Achterste Beersdonk, werden tussen 1995 en 2004 afgebroken om plaats te maken voor bedrijventerreinen. Andere, zoals Peeleik, werden in de bestaande bebouwing ingepast.

De voormalige parochie Brouwhuis vormt tegenwoordig, samen met de voormalige parochie van de heilige Edith Stein, de fusieparochie Brouwhuis-Rijpelberg. De kerk van Brouwhuis is inmiddels gesloten.

Bezienswaardigheden

Hoewel de oude kern van Brouwhuis geheel ingesloten ligt door nieuwbouwwijken, is toch nog iets van de sfeer uit de vroege twintigste eeuw bewaard gebleven.

• Kerk van Onze Lieve Vrouw Middelares aller Genaden uit 1929, een bakstenen kerk, voorzien van een Gerardus Majella-kapel met een gipsen gepolychromeerd beeld van deze heilige.
• Enkele langgevelboerderijen aan de Bruhezerweg, ten oosten van de kerk. Deze boerderijen, die samen het daadwerkelijke middeleeuwse gehucht Bruheze vormen en daarmee aan de basis staan van het dorp Brouwhuis, zijn dichtgespijkerd en zullen op korte termijn worden gesloopt. Daarmee hebben dorp en nieuwbouwwijk definitief de oude buurtschap overvleugeld, een markant punt in de Brouwhuisse geschiedenis.

Natuur en landschap

Van de landelijke omgeving van Brouwhuis is veel verdwenen, aangezien in het westen uitgestrekte bedrijventerreinen werden ingericht en in 1993 ook de omleiding van de Zuid-Willemsvaart gereed kwam. Ten noorden van de oorspronkelijke kern verrees een woonwijk.

Direct ten het oosten van Brouwhuis ligt een naaldbos op de voormalige Brouwhuissche Heide, aangelegd op heide en stuifzand. Het toont nog fraai de kenmerkende ontginningsstructuur met haakse brandgangen. Verspreid door dit bosgebied liggen nog restanten van stuifzand, zoals de Zandseberg, met enkele jeneverbessen.

Middeleeuwse visvijver

Oostelijk van het dorp liggen de nog goed herkenbare restanten van een z.g. Weijer, een middeleeuws visvijvercomplex van ca 16 ha. Die vijver wordt al genoemd in een oorkonde van 1 maart 1326 als de Proeffs wier van Wassenberg.

Het gebied, waar tegenwoordig laaggelegen weilanden liggen, ligt aan de rand van de Brouwhuissche Heide en oostelijk van de daarnaar genoemde Weijerweg.

Ontsluiting

De wijk ligt aan de spoorlijn Eindhoven-Venlo en heeft sinds 1987 een eigen treinstation. Brouwhuis wordt ten westen begrensd door de omgeleide Zuid-Willemsvaart en ten noorden door een spoorlijn, en de wijk Rijpelberg. Ten westen en zuiden van de wijk liggen uitgestrekte bedrijventerreinen.

Nabijgelegen kernen

• Helmond, Lierop, Ommel, Vlierden.

Trivia

• In 1998 werd de 37-jarige, maar onervaren priester Marc van Rossum tot pastoor van Brouwhuis benoemd. Het was een zogenaamde 'late roeping'. De benoeming leidde tot grote onenigheid onder de parochianen, aangezien hij zeer behoudend was en autoritair optrad. Het conflict werd in de media uitvergroot, waarna Van Rossum in 2000 ontslagen werd.

Referenties