Beugelen

tekening beugelbaan uit D'n Uytbeyndel voorjaar 1984

Aanleg van de beugelbaan vlnr. NN, NN , Toon Timmers, Toon Vissers, Thijs Flipsen, NN

Johan Engels op de beugelbaan

Beugelen bij café Toon Verstappen in Liessel

Beugelen (in geval van biljartbeugelen ook wel jensen genoemd) was een echte Brabantse cafésport die ook in groeps- en competitieverband werd gespeeld.

Het spel

Het beugelen wordt gespeeld op een baan met lemen ondergrond en een afmeting van circa 10 x 5 meter. Een ijzeren ring, de beugel, staat op circa 7 meter van de startlijn van de baan. De bedoeling van het spel is om de bal van ruim 4 kg met een houten sleger door de beugel te slaan.

Er zijn twee teams van twee spelers. Elke speler speelt met eigen bal en samen met zijn teamgenoot om de beurt tegen de tegenpartij. Punten worden gescoord door de bal door de ring te spelen of de bal van de tegenstander aan de korte kant, het verst van de beugel, uit de baan te spelen. Beide levert twee punten op. Wie het eerste een totaalscore van 30 punten heeft behaald is de winnaar.

Het spel vereist geen specifieke kracht of lichamelijke getraindheid. Spelinzicht en spelvaardigheid zijn de belangrijkste criteria. Het spel kan gespeeld worden door jong en oud en door mannen en vrouwen.

Beugelbaan heemhuis

Heemkundekring H.N. Ouwerling beschikt over een verlichte beugelbaan die regelmatig door groepen afgehuurd wordt. Het meeste echter wordt deze gebruikt door een enthousiaste groep heemkundekringleden, die regelmatig als ontspanning beugelt. Twee keer per jaar is een eendagstoernooi.

In 1993 werd een beugelbaan achter het heemhuis aangelegd op de plek waar daarvoor enkele oude kippenhokken stonden. De nieuwe beugelbaan werd op zondag 5 september 1993 in gebruik genomen door burgemeester Smeets en erelid de heer Hohhmann.

In 2004 werd de beugelbaan, na overleg met enkele baancommissarissen van de Nederlandse Beugelbond uit Helden, grondig opgeknapt. Later verscheen er ook een lichtmast waardoor het (zomer)spel ook na het vallen van de duisternis gespeeld kan worden.

Vroeger had Deurne ook een overdekte beugelbaan achter het patronaat Rust Roest aan de Kruisstraat.

Activiteiten

De eendagstoernooien bij Heemkundekring H.N. Ouwerling worden gespeeld om de Johan Engels-bokaal en Pieter Swinkels Beugel Tropee. (Dat Trofee verkeerd op het koperen plaatje staat is een foutje van de maker, maar werd niet als een bezwaar gezien)

Tijdens de Open Monumentendag in september 2023 werden door enkele leden van beugelvereniging De Treffers uit Maasbree en BC Meijel een demonstratie van het beugelspel gegeven.

Beugelbanen

In onderstaande tabel worden de Deurnese herbergen en andere plaatsen genoemd waar vroeger een grote beugelbaan was.

Herbergier-eigenaar	Locatie	vroegste vermelding	laatste vermelding
Baars, van Johan	Station	1894	voor 1917
Piet Bennenbroek	Breemortelweg	?	?
Brouwers, Wilhelmus	Heimolen	1866	1866
Eijk, van Johannes	Schoolstraat-Liessel	1938	1939
Hanneske van den Einden	Haageind	1915	1915
Heemhuis	Stationsstraat 73	1993	heden
Flipsen, Martinus	Station	1894	1894
Gielen, Petrus	Heitrak	1909-1925
Heijden, van der Johannes	Visser	1863	1864
Hendriks, Leonardus	Schans	1882	1882
Manders, Simon	Zeilberg	circa 1919
Mortel, van de Gerardus - herberg	Helmondseweg 38	circa 1850	circa 1850
Munsters, Piet	Merlenberg
Nunen, van Sjraar en Truus	Schoolstraat (Liessel)	tot circa 1950
Bussel, van Toon	Veldstraat E.47 = 19
parochiehuis Rust Roest	Kruisstraat	?	?
Veggel, van Martinus	Neerkant	1889	1889
Gerwen, Johannes van	Herberg De Bult	1891	1908
Woezik, van Jan	Helenaveen	1921	1921
Wouters, Johannes	Kerkstraat	voor 1865
Hermans, Engelbert	Liessel	1914	1914
Zwaan, van der Johannes	Helenaveen	1886	1886

Beugelbiljart of jensbaan

Het spel wordt ook op een biljarttafel gespeeld. Zo stond er onder meer in Café Lintermans en de beide café's Parkzicht een beugelbiljart.

In café Van de Wildenberg te Vlierden, café Van Calis en bij Het Trefpunt te Deurne kon voorheen worden gebeugeld of gejensd De inzet bij jensen was steevast òf een sigaar òf 5 cent! Er werd door de ring gespeeld of getracht de tegenstander over te slaan.

Beugelen in Peellanders

In zijn autobiografie Peellanders verhaalt Martinus van de Mortel (Broertje) hoe hij als kind, samen met Hannes van den Broek, op de Heitrak een beugelbaantje bouwde en de ballen vervaardigde:

... Nog een paar dagen later kwam in de weide aan de andere zijde naast hem Hannes van den Broek met de koeien van Toon Bellemakers. Hannes was een oude schoolmakker, al een paar jaar ouder dan hij, en diende nu bij Toon Bellemakers. Hij moest bij ’t koeien hoeden vlaghei maaien met den korten breeden heizicht. Aan den dennensteek van de zicht, die tegen den linkerarm leunde en met de punt boven het hoofd uitstak, waren haaksgewijze twee handvatten gezet. Hiermede hakte Hannes de heistruiken met een klein schijfje humusgrond eraan vlagje voor vlagje op ronde hoopjes bijeen. Die vlaghei moest dienen als strooisel voor ’t vee in den potstal. Broertje sloot al gauw goede vriendschap met Hannes, wat tot gevolg had dat Hannes al gauw het heikappen vergat. Samen timmerden ze in een droge sloot een beugelbaan. Den bodem bestrooiden ze met leem die ze onder uit den sloot dolven en op den vloer der beugelbaan met den heizicht vaststampten. Van een omgewaaide Elzenstam sneden ze met hun kindermessen kleine beugelballen en slegers om de ballen over de baan voort te drijven.

Bronnen, noten en/of referenties website Beugelbond