Rijksbrandweer

Opleiding in augustus 1943 van brandweermannen van de Rijksbrandweer bij de Sint-Josephschool, het onderkomen van het Deurnese detachement.
(Foto: NBDC beschikbaar gesteld door Peter Snellen)

De Rijksbrandweer, later ook wel aangeduid als Brandweerpolitie afdeling Nederland en de Staatsbrandweerpolitie, had naast compagnieën die gelegerd waren in Baarn, Den Haag en Winterswijk ook een afdeling in Deurne, vanwege de ligging dicht bij het Ruhrgebied.

De afdeling ‘Brabant’ – gelegerd in Deurne en Winterswijk – telde 599 mannen. Bij de bevrijding van Deurne in september 1944 viel het korps uiteen. Het korps bestond bijna geheel uit Nederlanders, met enkele Duitse officieren in de hogere echelons. De meesten waren gedemobiliseerde Nederlanders, die dachten brandweerman te worden en daarmee konden voorkomen tewerk te worden gesteld in Duitsland. Ze kwamen bedrogen uit.

Voor wat betreft Deurne is nu bekend, dat men (waarschijnlijk) op de volgende locaties gelegerd was:

• Huize (Villa) Petersburg, waar later de panden Stationsstraat 11 t/m 19 verschenen, was bestemd voor staf en leiding.
• De Sint-Josephschool (voor jongens) aan de (latere) Kloosterstraat was ingericht voor huisvesting van de manschappen.
• In de stroschuur van de Boerenbond aan de Vlierdenseweg, nabij de Vlierdense overweg, was de stalling voor de ongeveer dertig brandweerauto’s.
• In het Klein Kasteel, Haageind 60 zat de leiding van de afdeling.
• Het pand op adres Kloosterstraat 1 was ingericht als kantoor van de Feuerschutzpolizei.

Van de inzetten van de afdeling ‘Brabant’, gedetacheerd in Deurne, is weinig bekend. Bekend zijn berichten van een ongeval, waarbij een auto van het korps betrokken was en in brand vloog en van enkele branden in Deurne (stro-opslag), Helenaveen (heidebrand) en Liessel waarbij men geassisteerd heeft (of in ieder geval aanwezig was).

Op 5 februari 1944 deserteerden (Fahnenflucht) 14 leden van de Feuerschutzpolizei-Abteilung "Brabant" Deurne, de meeste zonder wapen of uniform. Zij riskeerden de doodstraf of opsluiting in strafkampen als zij gepakt werden. Onder hen was Thomas Wouterus (Tom) de Vries (1921-1945) uit Haren, hij was sinds 16 augustus 1943 in dienst bij de eerdergenoemde afdeling. Tom meldde zich vrijwillig op 28 juli 1944 aan het politiebureau te Wageningen nadat hij te horen kreeg dat er in de omgeving van zijn huisadres (de Oude Bennekomseweg in Haren) naar hem gezocht werd. Hij werd overgebracht naar de Sicherheitsdienst (SD) in Arnhem en overleed op 10 april 1945 in het concentratiekamp Sachsenhausen bij de plaats Oranienburg.

Of men ook daadwerkelijk is ingezet bij veel grote oorlogsbranden is niet bekend, hoewel vaststaat dat men op 22 februari 1944 heeft meegeholpen na het bombardement van Nijmegen. Wel zijn er bedankjes bekend voor de hulpverlening na bomaanvallen op Essen, Aken, Wesel, Kleef en Emmerich (maar of dit de in Deurne gelegerde eenheid betrof is niet duidelijk) en er is sprake van dat men operationeel was vanuit een bivak in Bochum. De dienst in Duitsland vormde voor velen aanleiding de dienst te ontvluchten.

Werkgroep

Anno 2011 is een werkgroep – bestaande uit enkele nabestaanden van personeelsleden van het korps uit Winterswijk en enkele leden van de werkgroep brandweerhistorie – bezig om gegevens te verzamelen over deze Rijksbrandweer met het doel te zijner tijd een boekwerk hierover samen te stellen.

Referenties