Begraafplaats r.-k. kerkhof Deurne-centrum

Begraafplaats r.k. kerkhof Deurne-centrum
Locatie	[[Gps::Geocoding failed|Bij begraafplaats::Markt 9 in Deurne]]
Start bouw	11e eeuw? (grafmonumenten 19e-20e eeuw)
Monument status	Gemeentelijk monument

De Calvarieberg op het kerkhof in vroegere tijden

De dichtgegroeide toegangspoort tussen de tuin van Huize St. Joseph aan de Visser en het r.-k. kerkhof in 1982.

Het beeld van Willibrord dat tegen de kerkhofmuur stond, achteraan ter hoogte van het Huize St. Joseph aan de Visser.

Het kerkhof in vroegere tijden.
Foto: collectie Ton Hartjens

De begraafplaats r.k. kerkhof Deurne-centrum, door Peter Vink in een van zijn publicaties ooit "het perron van de eeuwigheid" genoemd, is eigendom van de gemeente Deurne en aangewezen als gemeentelijk cultuur-historisch monument.

Geschiedenis

In 2004 wilde de gemeente Deurne, die eigenaar is van de gesloten begraafplaats bij de St. Wilibrorduskerk in het centrum van Deurne, het kerkhof herinrichten en had daartoe het bureau Genius Loci ingeschakeld. Mevrouw Rita Hulsman maakte in opdracht van Genius Loci een cultuurhistorische inventarisatie en bracht daarvan een rapport uit. In dat rapport werd aan circa 80 van de 177 bestaande graftekens een bijzondere waarde toegekend. De heemkundekring H.N. Ouwerling maakte zich zorgen over plannen van de gemeente om de overige graftekens te ruimen. Rond 1996 had er een ingrijpende herinrichting plaatsgevonden, waarbij delen van de muur en een aanzienlijk deel van de begraafplaats waren verdwenen.

De heemkundekring vroeg aan De Terebinth - een vereniging voor funeraire cultuur - om een advies hierover uit te brengen. Op 25 mei 2004 vond er in dat kader een bijeenkomst plaats, waarbij aanwezig waren: - Peter van de Westerlo, lid van heemkundekring H.N.Ouwerling en van de stichting De Stùlp - Pieter Koolen, lid van heemkundekring H.N.Ouwerling - Rindert Brouwer, regiocoördinator van vereniging De Terebinth in Zuidoost Noordbrabant. De begraafplaats werd bekeken en de diverse aspecten werden besproken. Door De Terebinth werden een aantal adviezen uitgebracht die als doel hadden de begraafplaats in zijn geheel te behouden. Deze adviezen werden door de heemkundekring integraal overgenomen.

Enclos paroissial

Kerk, kerkhof en kerkhofmuur van deze begraafplaats vormen één geheel. In Bretagne spreekt men van een enclos paroissial om zo’n geheel aan te duiden. Uitgangspunt was om dit geheel, waar vanaf 1973 al ingrijpende verstoringen hadden plaatsgevonden, te behouden. Terwijl de kerk evenals de muur rond de begraafplaats op de Rijksmonumentenlijst stond had destijds het tussenliggende gedeelte, het kerkhof, geen monumentale status. De heemkundekring streefde ernaar om de ‘enclos paroissial’ in zijn geheel op de rijksmonumentenlijst geplaatst te krijgen.

Kerkhof als totaalplaatje

Het kerkhof in zijn geheel geeft een goed beeld van een begraafplaats uit het midden van de vorige eeuw. Daarnaast zijn er ook nog enkele oudere graftekens. Omdat de begraafplaats gesloten is voor nieuwe graven kan dit beeld bewaard blijven. De heemkundekring verzette er zich met succes tegen dat, door het ruimen van graven dat geheel verstoord werd.
De begraafplaats is een stenen archief dat over een bepaalde periode het verhaal vertelt van de gemeenschap die er begraven ligt. Daarmee is het een stukje geschiedenis van Deurne.
Aan de hand van de grafstenen (vormgeving, materiaalgebruik, symboliek, grafteksten en namen van de overledenen) is een ‘verhaal’ te vertellen over de historie, de cultuurhistorie, het maatschappelijke en religieuze leven.

Oorlogsgraven

Op deze begraafplaats bevinden zich ook twee oorlogsgraven, namelijk dat van de militair Theodorus Johannes Francisca Aben (1941-1962) en van Petrus Johannes Brouwers (1914-1945).

Onderzoekers

In het verleden hebben meerdere personen zich beziggehouden met de cultuur-historische waarde van het kerkhof. Vooral het rapport van Rita Hulsman is daarbij van waarde.

Frans Martens

Er is in 1988 door Frans Martens al een beknopte lijst samengesteld van de ‘belangrijke’ Deurnenaren die er begraven liggen.

Berdie Scheepers-van den Broek

Het in de jaren ’70 van de vorige eeuw werd onderzoek gedaan door mevr. Berdie Scheepers-van den Broek. De resultaten daarvan worden bewaard in het Historisch Informatiecentrum in Eindhoven (HIC-E). Daarbij hoorde ook een verzameling bidprentjes die inmiddels door het HIC-E zijn afgestoten naar het Centraal Bureau voor Genealogie.

Rita Hulsman

Het door mevr. Hulsman in 2004 samengestelde rapport geeft een goed beeld van de cultuur-historische waarde van de grafmonumenten. Door Genius Loci is in het kader van de opdracht aan Rita Hulsman in 2004 een complete fotografische vastlegging van alle grafmonumenten en bijzondere details geschied.

Pieter Koolen en Hans Timmers

Pieter Koolen en Hans Timmers schreven korte biografiëen van de personen waarvan in 2004 nog graftekens aanwezig waren en ondervonden daarbij veel medewerking van familie en nabestaanden van de begravenen. De resultaten daarvan zijn verwerkt in DeurneWiki. Voor een alfabetisch overzicht van alle begravenen op dit kerkhof, zie: categorie:begravene op r.-k. kerkhof Deurne-centrum