Schuurkerk

Een schuurkerk, ook wel kerkschuur genoemd, is een schuilkerk die is gevestigd in een gebouw dat er van buiten als een schuur uitziet.

Rooms-katholieke schuurkerken na de reformatie

Openlijke uitoefening van de katholieke godsdienst was vanaf 1581 niet toegestaan, vaak stonden er flinke straffen op. De kerken waren in bezit genomen door de calvinisten en de kloosters werden opgeheven. Het exacte moment van inbeslagname en opheffing is regionaal verschillend. In het oostelijk deel van huidige Noord-Brabant, en dus ook in de heerlijkheid Deurne, vond dit bijvoorbeeld pas na de reformatie in 1648 plaats.

In 1651 werd op de Grote Vergadering besloten dat hoewel de oude verboden gehandhaafd bleven, actief optreden tegen de katholieken een lage prioriteit zou hebben. Sinds die periode werd de beoefening van de katholieke eredienst in niet opvallende schuil- en schuurkerken toegestaan. Wel moest men om gedoogd te worden zogenaamde recognitiegelden betalen aan de plaatselijke overheid. Daarom namen de katholieken in grensgebieden vaak hun toevlucht tot grenskerken, die juist over de grens waren gebouwd.

Omdat ook Deurne destijds grensstreek was gingen veel Deurnenaren naar de grenskapel op de Grotenberg op Venraijs grondgebied. De bewoners van de Heitrak en Moosdijk konden naar Meijel ter kerke, iets wat ze overigens al lange tijd vóór de Vrede van Münster deden.

Al in het vredesjaar 1648 werd door de Deurnenaren een grote houten schuur gebouwd op de Grotenberg, die het jaar daarop vervangen werd door een stenen kapel.

Rampjaar 1672

Na het rampjaar 1672 werden de protestanten wat toleranter ten aanzien van de uitoefening van de godsdienst door de katholieken in schuurkerken. Dat wil overigens niet zeggen dat er helemaal geen invloed van de overheid was. Dit blijkt onder meer uit de recognitie die betaald moest worden toen de katholieken in 1714 hun schuurkerk aan de (huidige) Lagekerk, ter hoogte van de voormalige bierbrouwerij De Zon en schuin achter de Pastorie aan de Stationsstraat, gingen bouwen.

Ook later moest bij verbouwingen of uitbreidingen steeds vooraf toestemming gevraagd worden bij de Staten Generaal.

Aangezien de protestantse gemeenten in katholieke streken meestal klein bleven waren zij vaak niet in staat de hun toegevallen kerkgebouwen naar behoren te onderhouden. Het daaruit volgende bouwkundige verval was de reden dat, toen de katholieken deze gebouwen vanaf 1798 terug konden krijgen, zij soms toch de voorkeur aan hun schuurkerk gaven. Zo bleef men in Vlierden ook in de eerste helft van de 19e eeuw kerken in de oude schuurkerk. Overigens eisten de katholieken daar wel de eeuwenoude kapel aan de Oude Torenweg terug, maar die was inmiddels veel te klein geworden voor de Vlierdense bevolking.

In 1788 werd door de pastoor en kerkmeesters van Deurne toestemming gevraagd om de kerkschuur aan de Lagekerk te mogen uitbreiden. Zo'n aanvrage moest goedgekeurd worden door de Staten-Generaal in Den Haag en diende vergezeld te gaan van gedetailleerde maatvoeringen, ook van gevels en ramen.

De afbraak van de lage kerk

In 1808 werd de lage kerk afgebroken. Op 28 maart van dat jaar werd door notaris Gerrit van Riet de afbraak van de voormalige kerkschuur publiek verkocht in opdracht van pastoor Swinkels en de kerkmeesters Eimert Hendrik Goossens, Jan Peter van de Mortel, Johannes van den Boomen en Jan Thoro.

Publieke verkoop afbraak kerkschuur

nr.	Koop	Koper	Opbrengst gld:st:penn.
1	een koop stro	Eijmert Goossens	2:2:0
2	een koop stro	Francis Pluijm	2:0:0
3	een koop stro	Jan van Bommel	2:5:0
4	een koop stro	Eevert van de Mortel	2:2:0
5	een koop stro	Eevert van de Mortel	2:0:0
6	een koop stro	Jacobus van de Meulenhof	2:1:0
7	een koop stro	Willem Gerrit van de Mortel	2:4:0
8	een koop stro	Pieter de Louw	2:10:0
9	een koop stro	Jacobus van de Meulenhof	2:1:0
10	een koop stro	H.G. van Brussel	2:13:0
11	een koop stro	de overste	2:2:0
12	een koop stro	Dirk de Veth	2:2:0
13	een koop stro	Willem Goris van de Mortel	2:6:0
14	een koop stro	Jan van de Mortel	2:5:0
15	een koop stro	Willem Bertrums	2:6:0
16	een koop stro	Francis Nooijen	2:7:0
17	een koop stro	Lambert Honings	1:17:0
18	een koop gebonden stro	Dirk de Veth	2:6:0
19	een koop gebonden stro	Johannis van den Bomen	2:12:0
20	een koop gebonden stro	Willem Bruwman	6:0:0
21	een koop gebonden stro	Pieter Munsters	2:18:0
22	een koop gebonden stro	Willem de Veth	3:0:0
23	een koop gebonden stro	Jacobus van de Meulenhof	3:6:0
24	een koop gebonden stro	Gerrit Hendrik Munsters	3:6:0
25	een koop gebonden stro	Willem de Veth	3:6:0
26	een koop gebonden stro	Gerrit Hendrik Munsters	3:8:0
27	een koop gebonden stro	Hendricus Vogels	2:16:0
28	een koop gebonden stro	Hendrik Aarts	1:12:0
29	een koop gebonden stro	Dirk de Veth	2:0:0
30	een koop gebonden stro	Willem de Veth	1:18:0
31	een koop hout	transportanten	2:12:0
32	een koop hout	Arnold Meulendijk	1:10:0
33	een koop hout	Jan Strijbosch	1:12:0
34	een koop hout	Mattijs Manders	2:8:0
35	een koop hout	Willem Slaats	2:12:0
36	een koop latten	Eimert Hendrik Goossens	0:14:0
	een koop latten	Peter de Louw	1:5:0
36	een koop hout	Jan Strijbosch	1:8:0
37	een koop hout	Johannis van den Boomen	4:0:0
38	een koop hout	de schout	4:8:0
39	een koop hout	de heer Maurissen	2:4:0
40	een koop hout	Jan Hendr. Meulendijk	1:10:0
41	een koop hout	de heer Maurissen	3:0:0
42	een koop hout	Jan W. Kuijpers	1:15:0
43	een kast	Jan W. Kuijpers	3:8:0
44	een koop hout	de heer Maurissen	8:0:0
45	een koop hout	de heer Maurissen	4:0:0
46	een koop hout	de heer Maurissen	3:0:0
47	een koop hout	de heer Maurissen	3:0:0
48	een koop hout	de heer Maurissen	3:10:0
49	een koop hout	Peeter de Veth	4:0:0
50	een koop hout	Lourens Jansen	2:0:0
51	een koop hout	Mattijs van de Beek	2:10:0
	een koop hout	Peeter de Veth	0:14:0
52	een koop hout	Willem Bertrams	2:6:0
53	een koop hout	de schout	2:16:0
54	een koop hout	de schout	4:0:0
55	een koop hout	Mattijs van de Beek	3:0:0
56	een koop hout	Joseph Beekers	4:0:0
57	een koop hout	H.G. van Brussel	3:10:0
58	een koop hout	Willem Slaats	3:12:0
59	een koop hout	Willem de Veth	3:0:0
60	het poortje	Eimert C Goossens	1:10:0
61	een koop hout	Jan Lourens	0:15:0
62	een koop hout	Mattijs van de Beek	5:8:0
63	een koop hout	Jan Lourens	3:12:0
64	een koop hout	Dirk Anth. Meulendijk	3:0:0
65	een koop hout	Joseph Beekers	1:0:0
66	een koop planken	Thomas Bankers	1:2:0
67	een koop planken	Baselaer	1:2:0
68	een koop planken	Baselaer	1:5:0
69	een koop planken	Peter Joost Verberne	1:5:0
70	een koop planken	Tomas Bankers	1:2:0
71	een koop planken		1:5:0
72	een koop planken	Piet Corn. Munsters	1:4:0
73	een koop planken	Jan Thoro	1:3:0
74	een koop planken	Dirk Danenberg	1:10:0
75	vier bussel latten	H.G. van Brussel	4:0:0
76	vierbussel latten	H.G. van Brussel	4:0:0
77	vijf bussel latten	dhr. Maurissen	3:2:0
78	veertien bussel latten	G. van Schaijk	3:2:0
79	zeven bussel latten	Arnold Meulendijk	1:12:0
80	vijf bussel latten	Dirk de Veth	1:10:0
81		Dirk Ant. Meulendijk	2:0:0
82	vier bussel latten	Eimert H. Goossens	2:0:0
83	vijf bussel latten	Lourens Janssen	1:0:0
84	vier bussel dik roeden Andries van de Mortel	1:0:0
85	vier dik roeden	Joseph Beekers	1:0:0
86	een koop plavuizen	G. van Homberg	1:4:0
87	een koop plavuizen	Anthonij Verhees te Asten	2:0:0
88	100 blauwe (bak)	dhr. Maurissen	2:2:0
89	een koop plavuizen van 500 stuks	Antony Verhees te Asten	7:0:0
90	een koop plavuizen van 300 stuks	Lambert Hikspoors	4:10:0
91	een koop plavuizen van 200 stuks	Tomas Bankers	3:0:0
92	een koop plavuizen van 250	Jan Hendrik van de Meulendijk	4:2:0
93	een koop plavuizen van 400 stuks	Hendrik Dirk van de Mortel	5:15:0
94	een koop plavuizen van 400 stuks	Dirk Swinkels	5:14:0
95	een koop plavuizen van 300 suks	Johannis Welten	4:2:0
96	een koop plavuizen van 200 stuks	Eimert C. Goossens	2:10:0
97	200 plavuizen	Jan van Dinter	1:10:0
98	200 plavuizen	Tomas Bankers	2:10:0
99	210 plavuizen	Christiaan Lutters	2:14:0
100	200 plavuizen	Joseph Beekers	2:16:0
101	400 plavuizen	Hendrik Dirk van de Mortel	5:14:0
102	300 plavuizen	Joseph Beekers	4:10:0
103	300 plavuizen	Lambert Hikspoors	4:12:0
104	400 plavuizen	Hendrik Aarts	5:18:0
105	200 plavuizen	dhr. Maurissen	4:10:0
106	200 plavuizen	dhr. Maurissen	4:0:0
107	104 Hollandse plavuien	de heer Maurissen	3:0:0
108	300 kleine plavuien	de schout	3:2:0
109	300 kleine plavuien	Mattijs van de Beek	2:14:0
110	300 kleine plavuien	Arnold Verhees	2:14:0
111	200 witte tegeltjes	de heer Maurissen
112	46 Hollandsche plavuien	de heer Maurissen	1:10:0
113	300 kleine plavuizen	Willem van Eijk	3:0:0
114	een koop hout	Dirk de Veth	1:12:0
115	een koop hout	Dirk de Veth	2:2:0
116	een koop hout	Dirk de Veth	2:4:0
117	een koop hout	Jan van Lieshout	1:0:0
118	een koop hout	Jan van de Mortel	1:5:0
119	een koop hout	Peeter de Louw	1:4:0
120	een koop hout	Jan van Lieshout	1:0:0
121	een koop hout	Hendricus Brangers	1:4:0
122	het ocsaal met hetgeen daarbij behoort	H.G. van Brussel	31:0:0
122 b	de vijf gebonten	J. de Voogd	109:0:0
123	de twee voorste gebonten	Poulus Coolen	43:0:0
124	het middelste gebont	J. de Voogd	20:0:0
125	de twee laatste gebonten	Joseph Weijers	61:0:0
126	een deurgebont	J. de Voogd	4:6:0
127	een deurgebont	J. de Voogd	4:6:0
128	een deurgebont	H.G. van Brussel	4:16:0
129	een deurgebont	Thomas Bankers	5:0:0
130	een buitendeurgebont	J. de Voogd	6:8:0
131	een raam nr 1	Thomas Bankers	5:12:0
132	een raam nr. 2	Thomas Bankers	5:12:0
133	een raam nr. 3	Mattijs van de Beek	5:10:0
134	een raam nr. 6	Jan de Wit te Someren	4:2:0
135	een raam nr. 7	Jan Hurkmans te Someren	3:14:0
136	een raam nr. 9	Jan de Wit te Someren	4:2:0
137	een deur en deurgebond	Andries van de Mortel	7:0:0
138	de voorgevel met de zijmuur tot de eerste raam begint	Peter van Dinter	36:0:0
139	van de eerste tot de tweede raam aan de zuidzijde	Jan (Heijhouts)	8:0:0
140	van de tweede tot de derde raam	M. van Schaijk	5:0:0
141	van de derde tot de vierde raam	Francis L. Smits	7:5:0
142 a	van de vierde tot de vijfde raam	Dirk de Veth	7:10:0
142	van de vijfde tot de 6 raam	Johannes Evert Meelis	7:0:0
143	de westgevel	H.G. van Brussel	30:0:0
144	de binnengevel met de muurtjes	Dirk de Veth	12:10:0
145	van de eerste tot de tweede raam aan de noordzijde	Leonard Kuijpers	6:10:0
146	van de tweede tot de derde raam	Mattijs van de Beek	9:0:0
147	van de derde tot de vierde raam	Arnold Verhees	7:10:0
148	van de vierde tot de vijfde raam	J de Voogd	10:5:0
149	van de vijfde tot de zesde raam	Joseph Weijers	10:0:0
	Totaal		774:10:8

Bronnen, noten en/of referenties