Brand van 24 september 1944

Wat over bleef van het Groot Kasteel. Vooraanzicht

Wat over bleef van het Groot Kasteel. Noord-oost gevel

Ook de Sint-Jozefkapel werd door een voltreffer geraakt. Voor meer details klik op het icoontje rechts.

Oorlogsschade aan de achterkant van het Fratershuis.

De pastorie aan de Kerkstraat kreeg ook een voltreffer.

Bij de brand van 24 september 1944, de dag waarop Deurne bevrijd werd, raakten veel gebouwen in Deurne verloren. Het belangrijkste daarvan was wel het Groot Kasteel.

Den Bult

De gemeentelijke boerderij Den Bult aan het Kasteelplein D.25 ging op 24 september 1944 in vlammen op.

Groot Kasteel

Het Groot Kasteel werd door de Engelsen in brand geschoten met Armoured-Piercing-granaten, omdat men dacht dat er zich nog Duitsers in schuilhielden. Dit bleek inderdaad het geval, aldus ooggetuige Pieter Wiegersma. De granaten drongen door de zuid- en oostmuren van het kasteel en kwamen binnen tot ontploffing. Daarbij brak brand uit en stortte uiteindelijk het volledige dak in. Delen van de later alsnog gesloopte oostmuur, alsmede de volledige west- en noordmuur bleven staan. Binnen bleven alleen de twee gewelfkelder en de daarboven gelegen zaal intact, omdat zij het verst van het punt van impact verwijderd waren. Theodore de Smeth van Deurne en zijn secretaresse verbleven in één van de kelders, waaruit zij door een kelderraam wisten te ontsnappen. Zij zochten hun heil in het Klein Kasteel. De aanwezige SS-ers overleefden de brand en een uiteindelijke ontsnappingspoging niet.

Over de gevolgen van die bevrijdingssdag wijdde de Deurnese journalist Augustinus Hendricus (Harry) Swinkels (1922-2001) in de Deurnesche Courant van vrijdag 9 februari 1945 een artikel. Het Groot Kasteel beschreef hij als volgt:

"... Een van die poëtische schoonheden, als verloren tusschen de modernen bouw, schoonheden, die in ieder Deurnesch hart een plaats hadden, was het eeuwenoude Deurnesche kasteel, dat droomend altijd maar stond, de eeuwendoor, in het donkere grachtwater, waar statig de zwanen steeds zijn in de breking van licht tusschen oude beuken. Wat eens grootsch was werd in enkele uren een ruïne door de starre blindheid van 'n paar woestelingen. Zwart geblakerde muren staan als een troosteloos monument boven het massagraf.
Dat is wat overbleef van een steenen schoonheid, die onze vaderen eeuwen en eeuwen terug opbouwden als een fiere bescherming over onze Peellandsche streek. Aan deze troostelooze puinen zal ik voorbij gaan en geen woorden wijden. ...

Rakels Molen

Rakels molen op het voormalige adres Liesselscheweg F.51, werd ook op bevrijdingsdag door brand vernield en werd daarna niet opnieuw opgebouwd.

Lagekerk

De oude boerderij op het toenmalige adres Lage Kerk A.34, ongeveer 200 jaar oud, ging bij gevechtshandelingen op 24 september 1944 verloren.

Over de verwoestingen aan de Lagekerk tijdens bevrijdingsdag schreef voornoemde journalist later als volgt:

... Er is echter nog een plekje in ons dorp dat als een verloren merkwaardig iets lag temidden van onze samenleving. Gij weet hoe enige maanden terugeen paar oude boerderijen het Lagekerk-plein zoo schilderachtig maakten met hun lage daken van stroo en roode pannen. Zij stonden daar in de open ruimte van het plein, waar vroeger een pomp diende tot vermaak van de schoolgaande jeugd. Zij waren oud, deze huizen, en de tijd had kennelijk aan hun vroeger sterkte getornd. Zij vervielen tot onbewoonbaar verklaarde woningen of dienden als opslagplaats van allerlei uitgediend materiaal. Zij stonden daar met hun schoonheid in alle simpelheid.
Zij zijn verdwenen. Want grommend kwam ook over ons dorp met al zijn ellende het oorlogsgeweld. Ook hier sloegen de granaten de huizen uiteen tot puin. En deze oude gebouwen gingen in vlammen op in de regen van vuur, om spoedig ineen te storten tot een vormelooze massa steenen, hout en ijzer.
Nu is er een leemte op het plein. Rond het groene perk waren zij iets eigens geworden in de rij der woningen van onze gemeente. Gelukkig mochten wij veel moois behouden. Dit verdwijnen echter voel ik als een verlies tesamen met al het andere.
Onze oogen zoeken de huizen, zoeken hen daar, waar zij zouden moeten staan en wij zullen ze niet meer vinden. Want de ziel, de oude ziel van ons Peelland, die tussen hun schamele wanden leefde, is met hen verdwenen. Een van hen immers was langen tijd geleden de woning van den herder onzer vaderen in al zijn schamelheid. Ik hield van hen, omdat rond die huizen de geest heerschte, die alles en allen verbond, die heel de dorpsche gemeenschap samenbundelde topt een schoon harmonisch geheel, een harmonie, die ons jonge menschen zoo diep bekoren kan, wanneer wij de oude verhalen hooren, die rond die huizen speelden.
Ik weet, wij hebben iets verloren in deze woningen, iets, wat niemand ons terug geven kan. Een stuk mooi Deurne verdween en in ons hart blijft een leegte, die niemand vullen kan. Door den tijd zullen nieuwe huizen verrijzen op de plaats van de oude, maar wij weten dat zij ons nooit die vertrouwdheid zullen schenken,die wij hadden met de afgeleefde en verdwenen gebouwen, die iets van onszelf geworden waren.

Watertoren

De karakteristieke Watertoren die bij het Station van Deurne stond om stoomlokomotieven van water te kunnen voorzien werd ook op bevrijdingsdag kapotgeschoten maar kon nog provisorisch hersteld worden.

Bronnen, noten en/of referenties