Beelsfundatie

Omgeving hoeve Vorst
Schilderij in bejaardentehuis Asten

Hoeve Ruth
foto collectie Anton Vissers

Hoeve Ruth en Mariakapelletje
foto collectie Giel van Hooff

Hoeve Vorst
foto collectie gemeente Deurne

De Beelsfundatie is de naam van een stichting die onder meer een bezitscomplex in de gemeente Deurne onder Vlierden beheert.

Ligging

Het bezitscomplex ligt aan de weg van Vlierden naar Liessel, geflankeerd door de Astense Aa. Dit gebied omvatte onder meer delen van het huidige gehucht Baarschot en de buurtschappen Vorst, Pannenhoef en Ruth.

Geschiedenis

De basis voor het bezitscomplex werd gelegd door Felix Theodorus Keunen (1799-1882) uit de nalatenschap van de uit Helmond afkomstige geneeskundige dr. Theodorus Nicolaas Beels (1773-1845), de oom van Keunen. Beels was huisarts in Breda, maar goed bekend met de grote armoede in zijn geboortestad Helmond. Op zijn verzoek werd twee jaar na zijn dood op 18 juni 1847 uit zijn nalatenschap bij notaris Johannes Franciscus van der Heide in Eindhoven de Beelsfundatie ingesteld, die tot op vandaag hulp geeft aan de stille armen in Helmond uit oude bezittingen (boerderijen en landerijen).

Het betrof een eeuwigdurende fundatie tot ondersteuning van hulpbehoevende huisgezinnen en personen. Alleen zij, die zich door hunnen deugd, vlijt en oppassing steeds hebben onderscheiden en de achting hunner medeburgers verdienen komen in aanmerking voor ondersteuning. De hulpbehoevenden moesten in Helmond wonen en geen uitkering uit de algemene armenkas genieten. De statuten bepalen dat de gelden moesten worden belegd in vaste goederen of hypothecaire obligaties.

In het jaar van de oprichting werd in Vlierden het 153 ha grote landgoed Ruth en Vorst verworven, dat ooit een leengoed was van hertog Hendrik I van Brabant. Bij de hoeve Ruth stond ooit een watermolen op de Astense Aa. De Beelsfundatie is nog altijd eigenaar van delen van dit bezitscomplex, terwijl andere onderdelen zijn verkocht.

De statuten van de Beelsfundatie

STATUTEN DER FUNDATIE VAN THEODORUS NICOLAAS BEELS, OPGERIGT TE HELMOND, VERVAT IN DE ACTE VAN STICHTING, VERLEDEN DEN 18 JUNIJ 1847, VOOR DEN NOTARIS JOHANNES FRANCISCUS VAN DER HEIJDE, RESIDERENDE TE EINDHOVEN.

ARTIKEL 1.

De auteur van deze weldadige instelling is wijlen de heer THEODORUS NICOLAAS BEELS, geboren te Helmond, Medecinae Doctor, overleden te Breda, den twintigsten Mei achttien honderd vijf en veertig; mitsdien wordt bepaald, ad perpetuam rei memoriam, dat deze instelling dragen zal den naam van : FUNDATIE VAN THEODORUS NICOLAAS BEELS, en dat alle beleggingen en wederbeleggingen van gelden, door de administrateurs, op dien naam zullen geschieden.

ARTIKEL 2.

Het fonds zal beheerd worden door vijf voorname, brave en daartoe geschikte personen, ingezetenen van Helmond, welke als administrateurs hetzelve zullen beheeren en beleggen in vaste goederen, hypothecaire obligatiën of op andere solide rentgevende wijzen, naar hunne beste keuze en wetenschap, des echter dat het kapitaal zelf niet mag worden vervreemd; zij zullen niet verantwoordelijk zijn voor de wijze waarop de belegging zal hebben plaats gehad, noch ook voor de mogelijke verliezen daardoor te veroorzaken, ten ware zij blijkbaar trouweloos hadden gehandeld.

ARTIKEL 3.

De administrateurs zullen de inkomsten van het fonds hoofdzakelijk bezigen tot bedeeling en ondersteuning van hulpbehoevende huisgezinnen of personen te Helmond, mits niet genietende uit de algemeene armenkas, en bij deze bedeeling zullen moeten in aanmerking komen, niet die, welke geoordeeld worden de armsten te zijn, maar alleen zij, die zich door hunne deugd, vlijt en oppassing steeds hebben onderscheiden en nog onderscheiden en de achting hunner medeburgers verdienen; terwijl de administrateurs ook bevoegd zijn, in bijzondere gevallen, uit de inkomsten aan brave fatsoenlijke ingezetenen, welke zich momentaneel in moeijelijke omstandigheden bevinden, kleine geldsommen met of zonder interest, voor bepaalde tijden, ter leen te geven, alles ter beoordeeling en discretie van de administrateurs, welke over de wijze waarop en de personen aan wie zij de bedeeling of de leening doen, geene verantwoording schuldig zijn.
De administrateurs zullen jaarlijks uit de revenuën van het fonds in de kerk te Helmond eene zingende Mis doen celebreren tot rust der ziel van den fondateur en aan hen, die uit het fonds onderstand genieten, aanbevelen tot hetzelfde einde te bidden.

ARTIKEL 4.

De administrateurs zullen bij meerderheid van stemmen worden gekozen door een kollegie van kiezers zamengesteld uit twintig deftige ingezetenen van Helmond, welke kiezers bovendien en op gelijke wijze zullen benoemen drie curators, aan welke de administrateurs jaarlijks op eenen daartoe te bepalen tijd van het blijvend bestaan van het fonds zullen doen blijken, en welke curators, mogt het noodig kunnen zijn, doelmatige middelen tot behoud van het fonds zullen moeten aanwenden. De administrateurs zullen bij de aanvaarding hunner bediening beloven, dat zij de intentie van den fundateur, in alle opzigten met ijver en trouw zullen achtervolgen.

ARTIKEL 5.

De administrateurs en curators zullen zoo uit als buiten de leden van het kies-kollegie kunnen gekozen worden. De administrateurs echter uit de leden van het kies-kollegie genomen, zullen hun lidmaatschap in dat kollegie verliezen en zullen door de overige kiezers andere leden in derzelver plaats worden aangesteld.

ARTIKEL 6.

Zoo van de administrateurs als van de curators, zal jaarlijks een lid aftreden, de eerste reis door het lot te bepalen, doch zullen de aftredende weder verkiesbaar zijn.

ARTIKEL 7.

Bij aftreding, gelijk ook in geval van overlijden, verhuizen, bedanken of op eenige andere wijze buiten werking komen van een of meer leden, hetzij van het kies-kollegie, hetzij van de administrateurs of van de curators, zal het kies-kollegie dadelijk vergaderen en des noods door curators kunnen worden bijeengeroepen, om in de opengevallene plaatsen te voorzien door verkiezing met meerderheid van stemmen.

ARTIKEL 8.

De kiezers, administrateurs en curators zullen steeds uit wereldlijke personen moeten bestaan.

ARTIKEL 9.

De kiezers en administrateurs maken elk een huishoudelijk reglement tot regeling hunner werkzaamheden ter behoorlijke uitvoering van den wil des fundateurs. De administrateurs zullen uit hun midden benoemen een' secretaris-penningmeester, die behoorlijk boek zal houden, zijne verschotten in rekening zal kunnen brengen en des verkiezende redelijke schadevergoeding zal genieten voor zijnen verletten tijd.

ARTIKEL 10 .

Zoo de revenuën van elk jaar niet alle mogten zijn gebezigd tot de einden hierboven genoemd, zal het overschietend gedeelte, gelijk mede de interessen der Beleende geldsommen in kapitaal worden gelegd, ten einde het fonds te vermeerderen.

ARTIKEL 11.

Ingeval onverhoopt door mogelijke verliezen, het fonds mogt zijn gedaald beneden de waarde van dertig duizend gulden, zal de jaarlijksche bedeeling worden ingekort tot dat het kapitaal weder tot dertig duizend gulden zal zijn geklommen.

ARTIKEL 12.

Om het fonds in bloei te doen toenemen zullen de administrateurs op doelmatige wijze en gepaste tijdstippen uitnoodigingen doen aan wel bemiddelde ingezetenen van Helmond, om door geldelijke of andere bijdragen het fonds te verrijken.

De aankoop van de boerderijen in Vlierden

De boerderijen Vorst en Ruth in Vlierden waren in eigendom overgegaan van Francis van Heister uit Düsseldorf op diens dochter Amalie, gehuwd met Frans Carel von Hagens. Ze was weduwe toen ze in 1847 haar bezittingen in Vlierden publiek te koop aanbood.

De advertentie, waarmee ze de koop onder de publieke belangstelling bracht, luidde als volgt:

Openbare Verkooping VAN VIER KAPITALE BOUWHOEVEN.
De Notaris A. F. VAN BOCHOLT, gevestigd te Helmond, zal ten verzoeke van de Hoog WelGeboren Vrouwe Jonkvrouwe AMALIE VON HEISTER, Douairière VON HAGENS, te Helmond, in het Koffijhuis de Korenbeurs, des namiddags om vijf ure, op Woensdag den 19 Augustus, provisioneel opveilen en op Dingsdag den 31 Augustus 1847, finaal adjudiceeren:
Vier Kapitale BOUWHOEVEN, GENAAMD: RUT en VORST,
alle aan een gelegen, onder de Gemeenten Vlierden en Asten, en op zeer korten afstand van den geprojecteerden Zeeuwsen-Limburgschen Spoorweg, met biihoorende Bouw-, Wei-, Hooilanden, Bosschen en Heide, zamen groot 153 Bunders, 47. Roeden, 47 Ellen.
Zijnde inmiddels nadere informatien te bekomen ten Kantore van gemelden Notaris, waar zich de plans en eene kaart dezer Goederen bevinden.

Uit het bedrag dat de fundatie ter beschikking had, werden de vier boerderijen aangekocht.

Twee van de vier hoeven, namelijk Ruth en Vorst, bestaan nog steeds. De twee andere hoeven werden respectievelijk op 15 december 1966 en op 2 maart 2001 door brand verwoest.

Bronnen, noten en/of referenties Th.N. Beels en zijn stichting, een wekelijkse rubriek in zeven delen in het: Land- en Tuinbouwblad, gepubliceerd vanaf 19 oktober 1957 W.A.M. van Heugten - Th.N. Beels en zijn stichting, in: Deurne en de Peel 1979 Hoofdstuk 10 blz. 101-110