Helmondseweg 5

Nederlandse Hervormde Kerk
Locatie	Helmondseweg 5, Deurne
Start bouw	1815
Gereed	1815
Monument status	Rijksmonument

Rechts de N.H. Kerk aan de Helmondseweg.
foto collectie Thom van der Straaten

Het interieur
foto collectie Peter Vink

De Nederlands-Hervormde Kerk, de kerk van de protestantse gemeente Deurne, bevindt zich aan de Helmondseweg 5.

Bouwgeschiedenis

De kerk is gebouwd tussen 1815-1817, na de overdracht van de oude kerk en nadat hiervoor al in 1809 door Lodewijk Napoleon, die in dat jaar een bezoek aan Deurne zou brengen, de benodigde gelden beschikbaar had gesteld. Het land rondom de kerk was eigendom van Theodorus baron de Smeth, en het is dan ook aannemelijk dat het perceel van de kerk van zijn landerijen rond de hoeve Ten Velde is afgesplitst.

Het betreft een zaalbouw met driezijdige sluitingen, dakruiter en lichte steunberen met uitgemetselde lagen, waardoor een geblokt effect ontstaat. Het dak is gedekt met leien. Bij de bouw werd het metselwerk aangenomen door Pieter van de Mortel voor 387 gulden, terwijl Adriaan van de Mortel (1759-1829) voor 531 gulden het timmerwerk verzorgde.

Architectuur

De kerk is een achtkantig gebouw, bestaande uit een schip van twee traveeen. Het gebouw heeft een symmetrische plattegrond en is opgetrokken uit handgevormde baksteen. Er zijn hardstenen dorpels en sluitstenen aanwezig, evenals uitgemetselde lichte pilasters op de hoeken. De vensters en deuren kennen gietijzeren maaswerk, en zijn uitbundig geometrisch ingedeeld met rozetten, driepassen en visblazen. Onder het maaswerk hebben de lancetvensters een kleine roedenverdeling. De dakbedekking is samengesteld en kent leien in maasdekking. Op het dak staat een achtkantige dakruiter met klok en spits. De luidklok in het torentje van de kerk werd ivm de metaalverordening 1942 op 12 november 1942 tussen 12:00 en 14:00 uur door de Duitsers weggehaald. Vijf jaar later werd er een nieuwe klok in de klokkentoren gehangen.

De bouw

Een eerste bestek voor de nieuwe kerk werd in 1813 gemaakt en in 1815 een ander. Dit tweede bestek kostte 30 gulden. Grote animator van de bouw was burgemeester/notaris Gerrit van Riet. Hij kocht de bijzondere materialen zelf in en ging op 12 april 1815 zelf in Maastricht materialen uitzoeken waarbij hij voor 3 dagen verblijfskosten 3 gulden in rekening bracht. Hij bezocht herhaaldelijk de bouwplaats en sloot zijn nota voor uitgaven af op 2 oktober 1815. In dat uitgavenoverzicht staat dat dorpels en andere zaken van hardsteen gemaakt waren door een steenhouwer uit Maastricht, de stad waar ook de kalk vandaan kwam. De dakleien werden bij een steenhouwer in Luik aangeschaft. Deze materialen moesten natuurlijk wel in Deurne komen en dat gebeurde per schip tot aan Wanssum en van daaruit werd dit per karrevragt naar Deurne vervoerd. De schippers moesten betaald worden, in die dagen had men alleen trekschuiten, en in de rekeningen stonden ook geregeld posten voor trekgeld. Er waren nog veel tolposten onderweg, waar ook het een en ander betaald moest worden en regt van inkom werd ook berekend. Een houthandel uit Eindhoven leverde het beukenhout, dat vanuit Dordtrecht naar 's-Hertogenbosch verscheept werd, vandaar naar Vught en vervolgens naar Eindhoven. De houthandelaar verzorgde dit vervoer, maar berekende de kosten wel door aan de opdrachtgever. Vervolgens haalden Deurnenaren dat weer per karrevracht uit Eindhoven. Bij alle leveringen van ver weg werden ook de postbriefkosten met vermelding van aankomstdatum genoemd. Er werden ook veel spullen betrokken bij de Deurnese bevolking. De bouwstenen en plavuizen kwamen uit Deurne en ook het timmer- en metselwerk gebeurde door plaatselijke arbeidslieden. Het zal een hele onderneming geweest zijn die duurde tot eind 1817. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de gevelsteen boven de deur het aanvangsjaar van de bouw vermeldt en niet het jaar van gereedkomen.

Interieur

Toen het gebouw klaar was, moest het interieur nog komen en daar begon men in 1817 aan. De bouw werd afgesloten met een nadelig saldo van 208 gulden, 5 stuivers en 4 penningen. Voor de baken werden eiken bomen gekocht in de regio. Ook baron De Smeth leverde enkele bomen. Daarnaast schonk hij 100 gulden en leende nog eens 500 gulden, die in vijf jaar moest worden terugbetaald. Ook de interest op de diaconie-obligaties werd besteed aan het maken van zitbanken. Het is aannemelijk dat de kerk op 31 oktober 1817 werd ingewijd, maar de banken waren toen ook nog niet klaar, de deurtjes werden in 1818 gemaakt.

Timmerman Adriaan van de Mortel zorgde er voor dat op 2 augustus 1817 de preekstoel uit de Bakelse kerk, die tot dan nog steeds door de protestanten gebruikt werd, naar de nieuwe kerk in Deurne werd overgeplaatst. Het was een eikenhouten kansel met koperen gegoten lezenaar uit de 18e eeuw. De baronnenbank is de bank die in 1906, op verzoek van de toenmalige heer van Deurne, Theodore baron de Smeth, vooraan links in de kerk werd geplaatst. De eiken herenbank bestaat uit oude fragmenten uit het eerste kwart van de 19e eeuw en een wapen van de familie De Smeth. Dit wapen werd in 2007 in overleg met Jan Anne baron de Smeth gesneden en verving een eerder exemplaar dat volgens de kerk geen accurate weergave van het wapen was.

Het orgel werd door een telg uit de familie De Smeth aan de kerk geschonken. Het plaatje dat op het orgel werd gemonteerd en daarvan getuigde, is in het recente verleden van het orgel verdwenen.

Begraafplaats

Op de begraafplaats vindt men onder andere een baarhuisje en de monumentale grafzerk van dominee Reddingius, die op 34-jarige leeftijd door een val op een ijzeren kachel om het leven kwam.. Op de begraafplaats staan onder meer een beuk (ca. 85 cm. doorsnee) en een esdoorn (ca. 75 cm. doorsnee). Om de kerk en begraafplaats is sinds 1863 een gemetselde muur met ezelsrugboog en naast de poort pijlers met hardstenen dekplaten. Voor de overige begravenen op het kerkhof zie Categorie:Begravene protestants kerkhof (Helmondseweg)

De kerk is een rijksmonument.

• Interieur
• 

  Heerenbank

• 

  De kansel

• 

  Het interieur

• 

  Avondmaalset

• 

  Doopvont

• Bezoek van Jan Anne baron de Smeth aan Deurne, 23 juni 2007
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Bronnen, noten en/of referenties W.L.H. Docters van Leeuwen-Jansen en P. Schonewille - Hij spreekt nog altijd voort, 350 jaar protestantisme in Deurne (1998)

DeurneWiki TR Plekke: DeurneWiki_TR_Plekke_POI

De informatie die hier staat wordt gebruikt om over te hevelen naar WikiTude. Dit is onderdeel van het DeurneWiki TR Plekke project dat als doel heeft geselekteerde artikelen uit DeurneWiki over te brengen naar WikiTude, een nlwikipedia:Toegevoegde realiteit. Zie hier onder hoe WikiTude te installeren. Voor meer informatie, zie artikel DeurneWiki TR Plekke.

DeurneWiki TR Plekke: DeurneWiki_TR_Plekke_POI
Naam	Helmondseweg 5
Wereld	DeurneWiki_TR_Plekke_POI
Korte WikiTude text van object	De Nederlands-Hervormde Kerk werd gebouwd rond 1816 door de Deurnese aannemers Pieter van de Mortel (metselwerk voor 387 gulden) en Adriaan van de Mortel (timmerwerk voor 531 gulden). In 1817 kreeg de kerk de preekstoel uit de Bakelse kerk. De eigen ommuurde begraafplaats is van 1863. Bijzonder is het baar- of lijkenhuisje (1843) en de Joodse begraafplaats als enclave binnen dit kerkhof. In de kerk is een speciale bank voor de heer van Deurne, met het wapen van de familie De Smeth van Deurne.
Bestandsnaam van plaatje bij object voor WikiTude	ProtestantsekerkDeurne.jpg
Getoond plaatje
Coordinaten van het object in WikiTude	51.463747° N, 5.793190° E
Lokatie op kaart	Bezig met het laden van de kaart... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"450px","height":"500px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"icon_32_DeurneWiki_TR_Plekke.png","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":16,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"","imageLayers":[],"locations":[{"text":"","title":"","link":"","lat":51.463746999999998,"lon":5.7931900000000001,"icon":"/wiki/images/a/a4/Icon_32_DeurneWiki_TR_Plekke.png"}],"imageoverlays":null}

Installeren van WikiTude op uw android of iPhone mobiel

Installeer WikiTude voor uw android toestel: of WikiTude voor uw iPhone: door op de links te klikken of via de app-market van uw toestel.