Vos

Twee vossen gevangen bij jachtpartij met baron De Smeth.
foto coll. heemkundekring

Vos gevangen! Kippen blij!
foto coll. familie Geelen

Een tweede leven voor de vos. Arendje Johanna Kerstens (1920-1997) van de Zeilbergsestraat.
Foto collectie Mien Dirks-Spang

De vos speelde van oudsher zijn rol in het Deurnese openbare leven.

Vos in toponiemen

We kennen in de gemeente Deurne meerdere toponiemen die samengesteld zijn met -vos-. In het oudste cijnsboek van de hertog van Brabant van 1340 is al sprake van de Vosculen, een toponiem dat in allerlei spellingvarianten tot 1630 in de geschriften is terug te vinden en ten oosten van Liessel gezocht moet worden.

De Vossenholen is een grenspunt tussen Deurne en Venray en markeerde vroeger de landsgrens tussen Brabant en het hertogdom Gelre. De vroegste vermelding van dit grenspunt is in een charter van 1442. Wie nu een wandeling maakt naar deze afgelegen plek ten noorden van Griendtsveen begrijpt nog meteen waarom het grenspunt aan zijn naam kwam.

Rond 1890 had je in Vlierden een perceel heide en bos dat de Vossenberg heette, het moet gezocht worden links van de Rijntjesdijk, ongeveer waar later de speeltuin Cavirondo in Brandsma's bos verscheen.
Nog steeds hebben we in Liessel de Vossenweg.

Chronologisch overzicht

In de zomer van 1723 hielden zich zoveel wolven op in de Peel dat besloten werd om een grote klopjacht op dit dier te houden. De jagers mochten daarbij niet op opgejaagd wild schieten, behalve uiteraard op de wolf, en ... op de vos.

Rond 1772 nam, afgaande op de posten in de rekeningen van het heerlijkheid Deurne en Liessel, het aantal vossen enorm toe. De heer van Deurne en Liessel betaalde voor iedere gevangen vos zes stuivers. In 1772 werden tenminste achttien vossen gevangen.

• Hendrik Verheijen pachtte in 1772 van de heer van Deurne de jacht op de Heitrak (den Heijdrik) en moest daarvoor twaalf en halve gulden betalen, maar hij kreeg 12 stuivers korting omdat hij twee vossen had gevangen. Later kreeg hij nog een 18 stuivers voor het vangen van drie vossen.
• Hendrik Meulendijk kreeg 12 stuivers voor de vangst van twee vossen.
• Jachtopziener Frans Giller wist dat jaar vijf vossen te verschalken.
• Jan Lambert Hikspoor, de pachter van de jacht van Liessel, mocht zijn pachtsom van twaalf en een halve gulden met anderhalve gulden korten vanwege de vangst van vijf vossen.
• Hendrik Vogels ving een jonge vos.

In 1773 werden twintig vossen gevangen, in 1774 bleef de teller op negen staan. In 1775 werd een nest met negen vossen uitgehaald.
In 1777 werden premies betaald voor tien gevangen vossen. Gerrit Goossens ving vijf vossen in 1778 en tien in 1779.>br> Jan Geven mocht in 1779 premies voor zeven gevangen vossen opstrijken. In dat jaar werden er ook drie wilde varkens gevangen.
Ook de daaropvolgende tien jaar werden jaarlijks tussen de vijf en tien vossen gevangen of gedood. Na de vangst van zes vossen in 1790 zwijgen de archieven decennia lang over de aanwezigheid van vossen in Deurne.

In 1858 klaagde de burgemeester dat er in Deurne veel schadelijk wild was en noemde met name hazen, patrijzen, vossen en konijnen. Hij wees twee oorzaken aan, namelijk de aanleg van grote percelen dennenbos en de sterke vermindering van het aantal jagers ten opzichte van vroeger.

In 1860 toonde Peter van Wetten een door hem gedode rekelvos aan de burgemeester, die daarvan melding maakte aan de commissaris van de koning.

In 1903 vond de jachtopziener van de (jacht)heer van Vlierden Alfons Sassen een nest met vijf jonge vossen in de Rakt. Later dat jaar vond hij nog een nest vossen, maar kon er maar één te pakken krijgen.

In de jaren 1960 verscheen in de krant rond 1 april van een onbepaald jaar een mooi maar sterk verhaal over gitaarspelende muzikale vosjes.

In het Boxmeers Weekblad van 8 maart 1873 was het volgende bericht te lezen:

Langs de weg Deurne – Helmond haalde men een nest van zeven jonge vossen uit. De oude vos, welke kort daarvoor zeer bedaard over het spoor liep, had de aandacht tot zich getrokken. Men volgde zijn sporen en vond in de nabijheid op een zo geringe diepte in de grond, dat men zelfs boven de jongen hoorde janken in het nest. De oude moervos, die weinig vossenverstand scheen te bezitten, is echter het gevaar nog ontkomen.