Peter Johan Hubert Crobach (1851-1934)

Peter Johan Hubert Crobach
Persoonsinformatie
Volledige naam	Peter Johan Hubert Crobach
Roepnaam	Sjeng
Geboorteplaats	Venlo
Geboortedatum	17 februari 1851
Overl.plaats	Broekhem
Overl.datum	7 juni 1934
Partner(s)	Lucretia Anna Maria Fenseling (1865-1936)
Beroep(en)	huisarts

Peter J.H. Crobach en zijn familie. Foto: collectie Marcel Crobach.

Echtpaar Crobach en kleinzoon Jan Hanlo in Broekhem bij Valkenburg bij hun woning "Sole mio". Foto: collectie Jan Casper van Beek

Foto: collectie Thea Mansvelders-Vullings

Artikel uit de Venrayse krant van 10 maart 1906

Peter Johan Hubert (Sjeng) Crobach (1851-1934) was apotheekhoudend huisarts in Deurne van 1887 tot 1927.

Familie

Overgrootvader Joannes Adam Grobach (Crobach, Crobagh) werd omstreeks 1751 geboren in het nog niet geïdentificeerde dorpje Elberskirch. Hij was militair in het Waals Legioen, later ook in legione Grenier. Hij trouwde in 1781 met een dame uit Venlo, waar hij gelegerd zal zijn geweest. Hij stierf in 1797 en was toen vast gevestigd als dagloner. Zijn familie bleef in Venlo. Elke generatie van de familie kende slechts één mannelijke naamdrager die nageslacht kreeg, waardoor alle naamdragers nu afstammen van Lodewijk Hendrik Jan Theodoor Crobach (1924-2014), kleinzoon van de Deurnese huisarts. Hij kreeg drie zonen met nageslacht, waardoor de familienaam in mindere mate met uitsterven wordt bedreigd.

Sjeng Crobach was een zoon van Johan Lodewijk Crobach (Venlo 1816-1896 Venlo) en Beatrix Hendrina Johanna Hubertina ten Dijk (Venlo 1819-1892 Venlo).

Hij trouwde in Oss op 17 september 1883 met Lucretia Anna Maria Fenseling, (Groningen 28 september 1865 - Houthem 17 december 1936), de dochter van burgemeester Hinderikus Johannes Fenseling (Groningen 1831-1910 Nijmegen) en Elise Christine Clasine van den Biesen (Amsterdam 1837-1887 Oss).

Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren:

1. Lodewijk Jan Hendrik Hubert (Louis), (Oss 3 december 1884 - Heerlen 24 december 1952). Hij huwde met Emma Maria Hubertina Hermans (1889-1982) en vestigde zich als arts te Amsterdam. Hij trad in de voetsporen van vader en werd geneesheer-directeur van het ziekenhuis in Heerlen.
2. Anna Lucretia Gerarda Maria (Dolly / Do), (Oss 23 februari 1886 - Broekhem 17 maart 1958). Zij huwde op 1 september 1909 in Deurne met Bernardus Maria Josephus Hanlo (Roermond 1878-1951 Amsterdam).Hun zoon , Jan Hanlo kreeg landelijke bekendheid als experimenteel dichter.

Levensgeschiedenis

Dokter Crobach, die in Deurne ook bekend stond als D'n Croob, slaagde in 1880 in Amsterdam voor zijn artsexamen en vestigde zich daarna in Oss, waar hij van 1 oktober 1880 tot 31 maart 1887 gemeentegeneesheer was.

Per 1 april 1887 trad hij in dienst als gemeentelijk geneesheer in Deurne als opvolger van dokter Peters. Hij werd ook belast met de armenpraktijk en ontving daarvoor een jaarsalaris van 1.200 gulden. In mei 1887 kwamen ook zijn vrouw en kinderen vanuit Oss naar Deurne en namen hun intrek in de dokterswoning annex apotheek in villa Rozenberg. De bij de artsenpraktijk horende apotheek en de huishouding werden draaiende gehouden door Maria Anna Hubertina (Mimi) Crobach (1856-1928), een zus van de dokter. Van 1 januari 1900 tot 1 januari 1927 werd hij door burgemeester en wethouders van de gemeente Bakel tevens belast met de "doodschouw te Bakel Milheeze".

Zijn werkgebied was de zeer uitgestrekte gemeente Deurne en Liessel. Dokter Crobach ging meestal per koets / rijtuig op huisbezoek met Piet Aldenzee als zijn koetsier. De man die bij nacht en ontij dokter Crobach vervoerde bij zijn huisbezoeken aan de zieken. Hij woonde op de hoek van de Lagekerk in een van een blok van drie woningen die in 1923 afgebroken werden voor verbreding van de Stationsstraat en de Lagekerk. Als er een ernstige zieke was in de Peel werd het treinverkeer stilgelegd en ging dokter Crobach per lorrie over de spoorlijn richting Halte Helenaveen.

Een van de meest spectaculaire gebeurtenissen in de praktijk van Crobach was ongetwijfeld de moord op Pietje Munsters in de Wiemel op zondagochtend 10 april 1910. Een belangrijke rol speelde ook zijn oudste zoon Lodewijk, die destijds als arts in Amsterdam werkte maar toen toevallig in Deurne bij zijn ouders verbleef. In het strafdossier van dader Nol van der Zanden wordt nog steeds de tekening bewaard die dokter Crobach junior maakte van de verwondingen aan de hals van het slachtoffer. Antoon Coolen vond in deze dramatische gebeurtenis stof voor zijn roman "De goede moordenaar".

Op 21 december 1910 hield dokter Crobach in Amsterdam, waarschijnlijk daartoe uitgenodigd door zijn daar studerende zoon, een lezing met lichtbeelden over het onderwerp ziekenhuizen en sanatoria. Van deze voordracht verscheen een uitgebreid verslag in De Zuid-Willemsvaart,

In 1911 verscheen een verslag van de hoofdinspecteur van de Volksgezondheid waarin gewezen werd op het hoge aantal sterfgevallen in een aantal Noord-Brabantse plattelandsgemeenten, zonder dat geneeskundige behandeling had plaatsgevonden. Onder meer in de gemeenten Berghen, Beek en Donk, Berlicum, Deurne, Borkel en Schaft en Mierlo stierf meer dan 25 % van de mensen zonder dat een arts aan het ziekbed was verschenen. In Deurne lag het percentage op 32. Natuurlijk kwam dit hier niet alleen door een eventueel tekort aan geneeskundige hulp maar ook door de uitgestrektheid van de gemeente. En ongetwijfeld zal ook wel de fatalistische mentaliteit van de mensen een rol hebben gespeeld.

In maart 1917 vestigde dokter Wiegersma zich als tweede arts in Deurne. Als voorlopige standplaats koos hij een woning aan de Stationsstraat 70, schuin tegenover de dokterswoning van dokter Crobach. De echtgenote van Crobach kon het niet goed zetten dat er een tweede dokter in zijn werkgebied verscheen. Dokter Crobach was niet artistiek en bovendien burgerlijk vergeleken met de “ruwe Wiegersma” en daarom was het kennismakingsbezoek van dokter Wiegersma ook tevens zijn laatste bezoek aan Rozenberg

In 1927 werd dokter Crobach bij gelegenheid van zijn 40-jarig jubileum als arts in Deurne koninklijk onderscheiden als ridder in de Orde van Oranje-Nassau. De aanvrage daartoe bij minister Waszink van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen werd gedaan door burgemeester Van Beek in de volgende bewoordingen:

Hooggeachte Excellentie, De aanvang van deze correspondentie was me feitelijk een puzzle. Moest ik het meer officieele pad bewandelen, danwel gezien onze ontmoetingen in het verleden. den meer vertrouwelijken weg betreden; ik heb aan die moeilijkheid een einde gemaakt door den gulden middenweg te kiezen en de vertrouwelijkheid aan het officieele te paren in de stellige hoop, dat het kruisings-product straks aan de gestelde verwachtingen zal beantwoorden. De bijlage hierbij gevoegd zal U hebben doen zien, waarheen ik feitelijk wil. Ik behoef U niet te zeggen welke hoge en algemeene achting dokter Crobach, de vader van Louis Crobach, directeur van het ziekenhuis te Heerlen, hier geniet en gezien uwe kennis van toestanden heb ik me durven vermeten uwe goede hulp in te roepen tot bereiking van het zoo zeer gewenschte doel.
Mocht U in deze willen meewerken, aan de bereidwilligheid waartoe ik niet wil twijfelen, dan heb ik de stellige hoop, dat hier een verdienstvol burger naar waarde zal geëerd worden. Ik zou den heer M.v.B.Z. persoonlijk hierover nog eens hebben willen spreken, ZEx. heeft zich bereid verklaard Deurne een bezoek te brengen, doch de toestand thuis, mijne echtgenoote is reeds 4 maanden ernstig ongesteld, doch gelukkig is thans eene goede wending ingetreden - gedoogt niet, dat ik momenteel bezoek ontvang.
Bij voorbaat dankend voor Uwe goede en waardevolle tusschenkomst met beste groeten, Hoogachtend,

Op den 29n Januari 1867 werd benoemd tot gemeente-geneesheer alhier de heer Peter Johan Hubert CROBACH, die mitsdien meer dan 40 jaren de praktijk alhier heeft waargenomen ongeacht nog zijn diensttijd met ingang van 1 October 1880 te Oss.
De heer Crobach was gedurende al die jaren niet alleen in deze gemeente maar in geheel ten omtrek eene uiterst geziene persoonlijkheid en niet alleen op medisch gebied, doch ook als Staatsburger was hij een vooraanstaand iemand, terwijl hij ook al die jaren was de geneesheer voor het personeel van de Maatschappij tot Exploitatie der Ned. Spoorwegen in dezen dienstkring.
Waar de heer Crobach op 17 Februari a.s. den leeftijd van 76 jaren bereikt en alsdan eene welverdiende rust gaat nemen vermeenen wij, dat het op onzen weg ligt bij Uwe Excellentie te moeten aandringen ZEd. eene Koninklijke onderscheiding toe te kennen met welke aanvraag wij een verlangen van alle ingezetenen dezer gemeente vertolken.

Bij zijn afscheid als gemeente-arts kreeg hij een niet met name genoemd cadeau ter waarde van 200 gulden. Hij werd als huisarts opgevolgd door dokter Verhaegen.

Voor een chronologisch overzicht van alle Deurnese huisartsen in de loop der tijd zie de lijst van alle Deurnese huisartsen.

Als eerbewijs aan dokter Crobach werd het Crobachplantsoen, een straat met seniorenwoningen bij het centrum van Deurne, naar hem genoemd.

Bronnen, noten en/of referenties Diepstraten, Johan (red.) (1984). Jan Hanlo / bijdr.: Jan G.M. Notten, Ser J.L. Prop, Aldert Warecht, ... e.a. Stichting BZZTôH, Den Haag. 120 p. Themanummer BZZLLETIN, jaargang12 (1983/84) nr.116 (mei). ISSN 0165-0858.