Iedere eerste maandag- en woensdagochtend van de maand van 10 tot 12 uur kunt u ons bezoeken in het heemhuis Vanaf 1 januari 2025 wordt dat Iedere eerste maandagochtend en derde woensdagochtend van de maand. |
Uitgiftebrief van de gemeente Deurne in 1326
Met de uitgiftebrief van de gemeente Deurne in 1326 gaf de hertog Jan van Brabant aan de inwoners van Deurne onder voorwaarden het recht om gebruik te maken van de gemene gronden.
De letterlijke tekst van een afschrift door de Helmondse notaris Wijtvelt van een kopie van het origineel uit 1465 luidt als volgt:
PHILIPS bijder gratien Gods Hertoge van Bourgoignen, van Lothrijk, van Braband ende van Limborch, Graeve van Vlaenderen, van Artois, van Bourgondien, Palatijn van Henegouwen, van Hollant, van Zeelant, ende van Naemen, Marcgraeve des Heijlichs Rijcx, Heere van Vrieslant, van Salms ende van Mechelen, allen den geenen die desen brief zullen zien of hooren leesen SALUIJT !
Alzoo als Wij met Onsen bezegelden brieven van mandamenten gegeven op den thienden dach der maent van Meert int jaer Ons Heeren duysent vierhondert twee en sestig daer op uijtgesonden over al in Onsen lande van Brabant t'allen behoorlijken plaetschen hebben doen uijtroepen ende gebieden dat alle die geene die inden selven Onsen lande houdende waeren eenige vroenten, heyden, moeren of gemeente onder tytule van verkrijge tegens Ons of Onse vorderen wijlen Hertogen en Hertoginnen van Brabant of Onsen of Haare Officieren des magt hebbende souden brengen of seijnde binnen seekeren tijde daertoe gestelt copije of vidimus authentiecq van allen hennen brieven ende bescheden die sij daar af hadden in handen van Onsen rentmeesteren, elk in sijnen bedrijve, om die voort bij hen gesonden te werden in de Kamere van Onse Reekeninge te Brussele ende van Ons van al relatie te werden gedaan om van der gelegentheijt van al te mogen wesen geadverteert ende dat nijemant wie hen weer dan en soude laeten op die verbeurte die vroenten, heijden, moeren of gemeente die hij houdende en gebruijkende was. Die welke Wij den voorszegde tijt overleden sijnde zoo verre die voorszegde copijen of vidimus daer af niet overgebracht en weeren souden aanvierden als Ons toebehoorende ende Onsen oirboir ende profijt daar mede doen als met Onsen properen erve sonder verdrag gelijk Onse voorszegde brieven ende geboden die welke Wij naderhant deeden vernieuwen, dat klaarlijken inhielden de welken naarvolgende diversche godshuijsen, vrijheeden, dorpen ende singuliere persoonen binnen Onse Meijerije van den Bosch gelegen, overbragt hetben gehad, copijen of vidimus authentiecq van alsulk brieven ende titulen als sij hebben van hoore vroenten, heijden, moeren ende gemeente die welke Wij hebben doen visiteeren ende sijnde eensdeels alsulke bescheeden bevonden geweest dat Wij daar mede tevreden sijn;
Sijn ook bevonden geweest diversche partijen van vroenten, heijden, moeren ende gemeente van den welke dengeenen die dien hebben plegen te gebruijken niet en hebben doen blijcken van eenigen tijtel van verkrijg van deselve, alle welke partijen Wij naderhant als Ons toebehorende overmits Onse opene brieven van mandementen.
Gegeven den XXIen dag van April int jaer XIIIIC vier ende sestig in dewelke allen die voorschreeve partijen stonden verklaart in Onsen handen doen neemen ende met openbare kerkgeboden den geenen die die hadden plegen te gebruijken ende allen anderen 't gebruijk van dien doen verbieden op seekeren peenen in denselven Onse brieven verklaart en voort kondigen dat Onse meeninge was metten voorszegde partijen van vroenten, heijden, moeren ende gemeente te doen Onse profijt ende die te verkoopen en t'erve wt te geven den geenen die meest daar om souden willen geven.
Ende dat die geene die begeeren soude mogen eenige van voorszegde partijen te koopen oft erve te neemen souden koomen bij Onsen rentmeester van den Bosch of sijne stedehouderen tot seekere dage ende plaatse daartoe genoempt om hem henne meijninge voor af te verklaaren ende als van dien met hem in Onsen naam te overkomen ten naesten dat men soude konnen om dat in geschrifte gestelt gebragt te werden inde voorszegde Kamere van Onse reekeninge ende voirt daar af te geschieden ten besorge van Onse erffelijkheijt ende Domainen alsoo behooren soude, mede daer toe gevuegt weeren eenige die hen te diere tijt hadde of namaeis soude willen daar tegen opponeeren meijnende in eenige van dien partijen te zijn geregt dat die soude hebben gekomen voor Onsen lieven ende getrouwen Cancellier ende Raatsluijden geordonneert in Onsen lande van Brabant om te thoonen alle haare titulen, reden ende bescheidt die sij daar toe souden mogen allegeeren om daar en teijnden sonder eenig vertreck van uijtsette daar op te worden geordonneert alsoo te behooren soude gelijk dieselve Onse brieven dat oock claarlijken inhielden alien den welken overleden ende in der voorszegde manieren gedaen ende ter executie gestelt wesende Wij merckende dat bij alrehande middelen die in des voorszegd steet gesogt ende voirtgebracht sijn geweest bij den geenen de voors zegde partijen, vroenten, heijden, moeren ende gemeente hadden plegen te gebruijken sonder te hebben doen blijcken van eenige tituelen van verkrijge van dien ende overmits cleijne vervolge van hen ende andere een groot deel van den selven waeren bleven in Onsen handen onverkogt ende wtdien evenden mannieren bij hen in desen gehouden, bedenkende dat sij meijninge hadde Ons die voors zegde vroenten, heijde moeren ende gemeenten ten goede te maecken, overdragen ende geslotten zijn geweest niet lange daarmede te dissimuleeren maer sonder ianger vertreck met allen den voorszegden partien te doen Onse profijt ende die elke op haar selven te doen verkoopen met hoogenissen ende berneden kerssen den geenen dien meest daarom soude bieden om den geenen dien die alsoo souden blijven, die te moegen beheijmen ende heuren heuren vrijen wille daar mede te doen als met heuren erve sonder iemanden anders daar in te sijn of te blijven gerecht ende hebben dien naevolgende nog ander werven overmits nog andere Onse openen en besegelden brieven gegeven op den lesten dach van Aprilis in den tegenwordigen jaer XIIIIC vijve en tsestig alle die voorszegde partien van vroenten, heijden, moeren ende gemeenten met openbaere kerckboden doen veijlen ende te coope bieden om tot seekeren daege ende plaetschen daer toe gestelt te verkoopen ende t'erve wt te geven den geenen die meest daarom soude bieden inder vuegen ende manieren ende op seekere voorwaerden ende conditien in dezelven Onse brieven verclaert, doende oock metten selven kerkgeboden mede condigen dat hoe wael alle dewelve partien van vroenten, heijden, moeren ende gemeente overlange, in Onsen handen waeren geweest ende egeene voirdere vermaninge of solemniteijten billix en behoorden om alle andere nae recht daer af te moeten blijven versteken tot eeuwigen dagen niet te min om te voldoen eenen iegelijcken, die hem van desen in toecomende tijde conde moegen beclaegen, Wij content waeren, dat soo verre iemant, wie hij weere, hem tot eenige van deselve partijen regts vermeeten woude, hij noch binne den naesten acht daagen naer den voorszegden kerckgeboden quaeme bij Onsen voorszegde Cancellier, Raetsluijden ende Luijden van de Kamere van onse reekeninge om aldaer te doen blijcken van sijnen titulen ende recht, dat hij daar toe meijnden te hebben, Wij souden hem en alle anderen goede ende corte expeditie van rechten daer af doen geschieden met inthimatien dat alle die geene die des niet en dede daer af woude sijn ende blijven versteeken tot eeuwigen daege gelijk Onse voorszegde leste brieven dat oock claerlijcken inhielden tot welken voorszegde gecondigden dage ende plaetsche om des seeckerheijt wille Wij bij Onsen voorszegde Rentmeester van den Bosch of sijnen stedehouder des van Onsen wegen gelast, gesonden hebben gehad Onsen lieven getrouwen Raet ende Rentmeester Generael van Brabant JANNEN VAN OLUNEN om onse hoogheijt, heerlijkheijt ende domeijnen in al te besorigen ende die voors zegde partijen van vroenten, heijden, moeren ende gemeenten den geenen die die soude coopen of erve nemen te bepaelen of bij Onse voorszegde Rentmeester van den Bosch of sijnen stedehouderen te doen bepaelen alsoe tbehoord.
Ende het sij alsoo dat eenen zeekeren genoemden daege met den voorszegden kerkgeboden daertoe gestelt die selve Onse rentmeester van Braband bij Onsen geminden Janne van Arckel als Stadhouder Ons Rentmeester van den Bosch ter presentien van hem ende eenige Onsen mannen van leen, openbaerdijk heeft doen veijlen naervolgenden den inhouden van Onse voorszegde brieven alrehanden partien van vroenten en denselven verklaerd ende onder andere een groot velt heijden, vroente, ende moere geheijden die Dorse gelegen tusschen die Gemeente van Deurne ende den Pedel komende aan Wilbrortsputten daer die Gemeente van Asten eijndt tot welken daege nog andere daar niemant komen en is die 't selve velt heeft gedinge of iet daerom geboden dan alleen eenige gedeputeert ende gelast van den goeden luijden ende gebueren gemeijnlijk Ons dorpe van Doerne seggende en opdoende dat al ist saake dat sij ende hennen vorderen van adzoo langen tijden dat niemand en gedenkt vander contrarien des voorszegte velts heijden ende moeren als hen toebehooren hebben plegen te gebruijcken soo sij meijnen bij machte van eenen seekeren brieve wijlen Hertogen Jans Hartogen van Lothrijk, van Brabant ende van Limborch, seliger gedachten gegeven te Brussele den iersden dag der maent van Merte inden jare Ons Heeren duijsent driehondert vive en twintich[1] daer mede hij bekent te hebben verkocht wettelijken en wael sijnen luijden van Duerne ende heuren naecomelingen tot euwigen daegen erffelijken ende immermeer vanhem, sijnen oire ende naecomelingen alle die gemeente die gelegen was binnen Gevartsgericht van Doerne alsoo verre als sijn gerichte duerende is tot den eijgendom van Vlierden om eenen erffchijns van viertig schellingen swarten tornoijsen jaarlijks op Sinte Baefsdach daer af te gelden ende te betaelen ende om vive ponden oude groot tournoijse de voorlijve van welcken erfchijns ende voorlijve die eene helft toebehooren soude den voorszegden Hartogen ende d'andere helft den Abt van Affternaecken gelijks dat voor was besprooken gelijck den selven brief daer af sij hebbende doen blijcken ende dien Wij oock ernstelijk hebben doen oversien ende visiteeren.
Dat claerlijcken inhoudt ende dat sij altijt hebben gehouden, dat die voorszegde plaetse die Wij in Onsen handen hadden neemen ende te coopie bieden binnen den voorszegden gerigte was gelegen, niettemin, omdat sij niet geerne ten oscuijne van desen in eenigen gedinge tegen Ons vallen en souden ende opdat sij ende heure naecomelingen voor allen toecomenden tijde verseekert moeten wesen van de geheelre gemeente dien zij hebben plegen te gebruijken gelijks haar die strekt tusschen die paelen ende paelsteden hier naer verclaert, alwaart oock alsoo dat naemaels bevonden weirde, des sij nijet en meijnen, dat eenige partien daer af hen streckten ende gelegen waeren buijten den voorszegde gerichte inde voornoemde brieven verclaert, te weeten:
dat die gemeente die gelegen is binnen Ghevartsgerichte van Doerne alsoo verre sijn gerichte duerende is tot den eijgendomme van Vlierden geheeten dat Bruijxken dat den Heere van Doerne levert ende soo voirt den gerechten loop nederwarts tot Bruijstensvonderen ende soo voirt den gerechten loop tot Paepevart ende also voirt den gerechten loop tot den bruxken toe ende alsoo voirt den gerechten loop tot sproefs sluijsen toe, ende alsoo voirt den gerechten loop totter hoogerschout toe daer twee loopen van wateren vergaederen ende van daer alsoo voort op waert den gerechten loop tot den bruxken voor den Moolenhof daer die Heere van Doerne ook levert ende van daer den gerechten loop opwaerts Eijssens putte doe, van daer recht toe gaende den Pedel, heijde, vroente ende moere tot den Langen Rijseren toe ende van den Langen Rijseren totten Heerlijkheijt toe van Rode ende van Rode tusschen Lant van Brabant ende Lant van Gelre of van Kessel tot eenen dorpe toe geheeten Helden ende van Helden tot eenre plaetse geheeten Vorckmeer, ende van Vorckmeer tot den lande ende der Heerlijkheijt Heeren Willem van Goor Riddere van sijnen dorpe van Meijl tot Sint Wilbortsputte toe, van daar tot eenen hoevel of cleijnen berch daer after springt een waeteren geheijten die Vliet ende alsoo nedenwaerts den gerechten Vliet totten Scherpen Heitrack ende alsoo voirt den gerechten Vliet nederwaerts totter Thijnsvoirt achter Lieszel gelegen ende vandaar den gerechten Vliet nederwaerts totter Leensel toe ende vandaer tot eenen hoevel of cleijnen berch geheijten Schalberch recht overgaande totter overstad gelegen in de Donschout ende van dear toegaende in eenen loop van watere loopende tusschen twee kleijne bemdekens geheeten die Cleen Donschout ende van daer den gerechten loop nedenwaerts tott den eijgendomme van Vlierden geheijten dat Bruxken bovengeschreven daer die Heere van Doerne levert, houden die voorszegde van Doerne alsoo verre als Ons geliefden te verclaeren haere voorszegde gemeente haer te strecken totten paelen ende paelsteden boven geschreven ende hen die ofte niet weiren.
Ende naemaels bevonden worden, dat sij soo verre niet en streckten van nuwes te verleenen ende hen daer op te doen expedieeren Onse opene besegelde brieven in behoorlijke formen, content wesen, Presenteerende Ons daer voor te geven in gereede penningen in mannieren van voorlijve die somme van hondert vijf en twintich ponden te viertich grooten Onser munte van Vlanderen elk pont eens ende daer toe boven ende tot den voors zegde erffchijns van viertich schellingen swarten tournoysen begrepen in de voorszegde brieven van den iersten vercrijgen der voorschreven gemeenten noch eenen anderen erffchijns van twee en dartich oude grooten tornoijst alle jaar daar wt te betaelen met ondersproocken dat hen als van desen voort geschieden ende voldaen worden alle voorwaerden ende conditien in Onsen voors zegde brieve van mandementen verclaert ende metten voors zegde kerkgeboden vuijtgelesen ende gecundigt welke voorschreve presentatie Onsen voors zegde Rentmeester Generael van Brabant ende die Stadthouder van Onsen Rentmeester van den Bosch ierst gevisiteert hebbende die voors zegde plaetsche daer op sij oock hadden doen maecken eene figuere beteeckenende die paelsteden alsoo die boven staen verclaert, als nijemant bij hen en quame die ijet presenteerde te geven om die voorschreven plaetse geteijten die Dorse die als Ons aenbracht was gelegen soude wesen buijten den voorschreven gerichte Gevarts van Doerne aenmaenen bij Ons te brengen gelijks sij oock zijnt gedaen hebben mitspaders oock der voors zegde figueren om daer af te geschien nae Onse belieften.
Soo doen Wij te weeten dat Wij gehoort die relatie van Onsen voors zegde Rentmeester van Brabant ende die Stedehouder Ons voorzegde Rentmeester van 'sBosch opt geen dat voors zegd steet ende ierst raet ende advies daer op gehad met Onsen voors zegde Cancellier, Raetslieden ende Leeden vanden Camere van Onse reekeninge ende oock met Onse Raetslieden gecommitteert tot den saecken van Onse domainen ende financien hebben Onse voorzegde goede luijden Ons dorps van Doerne tot heuren sonderlingen reden aengesien dat niemant anders comen en is die met brieven of andere bescheeden gethoont heeft eenige tituls van vercrijge van der plaetse boven verclaert belieft ende geconsenteert believen ende consenteeren mits desen brieve heure presintacie voorszegd ende hebben hen of noot is van nuwe verleent ende verleenen sonder nogtans prejudicie van heuren iersten vercrijge heure gemeente tegen den voors zegde wijlen Hertogen Janne, overmits sijne voors zegde opene brieven allen die gemeente in vroente, heijden, weijden ende moeren alsoo die gelegen zijn binnen ende tot den paelen ende paelsteden verclaert om die te hebben te houden ende bezitten tot hueren gemeijnen gebruijcke ende hueren oirboir ende profijte daar mede te doen sonder nogtans die te moeten vercoopen of t'erve uijtgeven het en zij met Onsen zonderlingen oorlove ende consente ende alle vremde daer af te weiren ende ten eenen schutter daer toe te weirden gestelt t'allen tijden als zij des zullen begeiren nae begrijpe des voors zegde wijlen Hertogen Jans brieve ende hebben voor Ons Onsen erven ende naecomelingen Hertogen ende Hertoginnen van Brabant hen geloift ende geloven daer af waerant te zijn elcken maec tot eewigen dage willende ende beveelende Onsen voors zegde Rentmeester van den Bosch of sijnen stedehouderen in sijn absentien daer die geene van hen die des van den voors zegde van Doerne zal werden versogt bij weete nogtans van Onsen voors zegde Rentmeester van Brabant hen die voors zegde vroenten ende gemeenten bepaele naer den lantrechten overmits Onsen mannen van Leen t'allen plaetsen daer sij des nae den voorschreven onderscheijden sullen begeiren om die oft ten gelieft te moegen beheijmen ende begraeven behoudelijk of eenige lantstraet, molenwegen, kerkgangen, nootelijks driften van beesten of voetpaden daer duer hadden plegen te gaen dat die open ende onbeheijmpt sullen moeten blijven ten gerieve van Onse goede luijden ende ondersaeten alsoo gewoonlijk is behoudelijk oock Ons altijt Onse Heerlijckheijt in al ende eenen igelijk anderen sijnen rechten ende erffenissen over al binnen den paelen ende paelsteden voors zegd sonder argelist bij also dat navolgende der voors zegde presentatien die voors zegde van Doerne schuldig zullen wesen te betaelen in mannieren van voorlijve in handen Ons Rentmeester van 's-Bosch Gossen Heijm die Ons schuldig sal wesen daer af reekeninghe ende bewijs te doen die voors zegde somme van hondert vijf ende twintig ponden een wernen in gereeden penningen ende daertoe in handen van den selven Onsen Rentmeester inder tijt wesende voortaen alle jaer te Sinte Remeijsmisse daer af den iersten termijn sal weesen te Sinte Remeijsmisse naestcomende boven ende tot den voors zegde erffchijns van viertich schellingen swerte tournoijse den voors zegde nuwen erffchijns van twee en dertig oude grooten welken nuwen erffchijns Wij den selven Onsen Rentmeester bevelen te schrijven ende te registreeren in Onsen chijnsboeken met goede declaratien van des voors zegd steet tot eewigen memorien.
Voortaen hebben Wij Onsen voors zegde goede luijden van Doerne uijt sonderlinge gratien geconsenteert dat sij bij heuren gemeenten overdraege of bij avise van den meesten ende notabelsten deele van hen haere voors zegde gemeenten zullen moegen vercopen ende torve uijtgeven tot twintig bunderen toe of daer onder om die voors zegde een hondert vijf en twintig te een werve die sij Ons tegenwoirdig schuldig sijn te betaelen ende voirt den voors zegde erffchijns van twee en daertich oude grooten met den kosten bij hen int vervolg van desen gedaen daer aan te neemen ende soo verre daer af ijet oever de dat sullen sij schuldich sijn te bekeeren inden gemeijnen oirbaer Ons dorpe voors zegd bij avise van den Scheepenen ende Geswooren aldaer.
Behoudelijk dat Wij op elck bunder van de Gemeente die sij alsoo zullen verkoopen ende t'erve wtgeven sullen hebben ende behouden boven ende tot Onsen voors zegde erffchijns vuijter geheelre Gemeente gaande noch eenen anderen erffchijns van eenen ouden grooten Ons ende Onse erven ende naecomelingen alle jaer daer af te betaelen welcken erffchijns Wij Onsen voors zegde Rentmeester van den Bosch oock bevelen te schrijven en te registreeren in Onse voorszegde chijnsboeken ende daer op die peene die eenige partien van de voors zegde gemeenten totten voorszegde getaele van twintig bunderen tot of daer onder sullen hebben gecoght ende t'erve genoomen daer inne te goeden ende t'erven ende hen oock deselve partien te bepaelen nae den Landrecht om die te moegen beheijmen ende heure profijt daer mede te doen als met haeren erve alsoo 't behooren sal.
Ontbieden daarom ende bevelen Onsen drosset ende Rentmeester Generaal van Brabant, Onsen Schoutet ende Rentmeester van den Bosch, Schoutet van Pedelant ende heure Stedehouderen ende allen Onsen anderen Ambagten, Regteren, Dienderen ende Ondersaten nu sijnde ende naemaels wesende ende elck van hen alsoo hem toebehoort dat sij Onsen voorschreven goeden luijden van Doerne Onse voors zegde verleeninge ende van alle der poincten boven verclaert rustlijks ende vredelijk doen ende laeten gebruijcken sonder hen daer tegen eenigen hinder, commer of letsel te doen of laeten geschieden in eeniger manieren.
Ende des t'oirconden hebben Wij Onsen segel aen desen brief doen hangen.
Gegeven in Onse stad van Brussel op den XXen dach van Januarij int jaer Ons Heeren duijsent vier hondert vive ende sestich naer costuijme Ons hoffs.
OP DE PLICQUE STOND GESCHREVEN: Bij mijnen Heere den Hertoge daer Gij Heer Henrick Magnus, Ridder Symon van Herbays, Meestren Claes Clopp ende Geldolf vander Noot ende meer andere van den Raade bij waert.
Onderteekent: C. Aulant met signatuur, met eenen grooten uijthangende segel in eene witte houtere doose aen een dobbelen steret. Onderstont:deese gecollationneert tegen d'origineele verkrijgbrieven geschreven in parquemente of francijne ende bezegelt ut supra is daer mede concordeerende bevonde quod attestor en was geteekent: R Wijtvelt Notaris publicus 1661.
Bronnen, noten en/of referenties
|