Tractaet van Venlo

Het Tractaet van Venlo werd in 1716 gesloten tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en de regering van Pruisen, waarmee een langdurig grensconflict werd beslecht.

Aan een lange tijd van veel grensincidenten werd uiteindelijk in 1716 een eind gemaakt. Aan het einde van de Spaanse Successieoorlog met Frankrijk had Pruisen (de bondgenoot van de Republiek der Verenigde Nederlanden) bij de Vrede van Utrecht in 1713 uit de erfenis van de Spaanse Nederlanden het gebied van Het Overkwartier van Gelre verkregen. De Republiek der Verenigde Nederlanden en de regering van Pruisen sloten in 1716 het Tractaet van Venlo. Daarbij werden de oude grenskwesties geregeld en beslecht. Dit gebeurde wel tot ongenoegen van de Brabantse dorpen aan de grens van de Peel. Die vonden dat ze bestolen waren van een groot gebied dat ze ongewild moesten afstaan.

Bij het Tractaet van Venlo werd onder andere opgelegd dat de grens tussen de beide Staten definitief werd ingemeten, uitgezet en voorzien van vijf nieuwe hardstenen grenspalen en één bestaande hardstenen grenspaal. Tevens werd een nieuwe grenssloot gegraven tussen de grenspalen. Deze nieuwe grens vormt nu nog de provinciegrens tussen Noord-Brabant en Limburg over een lengte van ongeveer 46 kilometer. De grens loopt vanaf de Vredepaal bij De Rips/Oploo en Vredepeel in het noorden en de Eijndepaal bij Helenaveen/Grashoek-Helden in het zuiden.

In 2016 werd door ToerismePoort Klok & Peel de folder 300 jaar Tractaet van Venlo uitgebracht.

In juli 2017 was in het gemeentehuis van Deurne de reizende tentoonstelling 300 jaar Tractaet van Venlo te bezichtigen.

Tekst van het tractaet

Tractaet wegens den Peel in het Ambte Kessel tusschen sijnre Conincklijcke Majt. in Preussen etc. en haer Hoog-Mogende de heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden.

Translaet

Conventie ofte overeencomste gemaeckt tusschen syne Majt. den Coninck van Preussen van den eenen kandt, ende haer Hoog-Mog. de Heeren Staaten Generael der Vereenighde Nederlanden van de andere kant, over het Subject van de questieuse Limiten in den Peel ghelegen tusschen het Ambte Kessel in 't Over-quartier van Gelderlandt, ende de Majerye van s'Hertogenbosch.

Zije kennelijck aen alle en een ieder soo tegenwoordighe als toecommende dat bij naer zedert een eeuwe geleden geweest hebbende groote twisten ende tweedraghten tusschen de inwoonderen van het Ambte Kessel, van den eenen kant, ende die van de Majerije van s'Hertogenbosch van den anderen kant, over het subject van de limiten die iede partie pretendeerde in het moerasch genaemt den Peel. Sijne Majt. den Coninck van Preussen als souverain van het bovenghemelte Ambte Kessel, ende haer Hoogh-Mogende de heeren Staaten-Generael der Vereenigde Nederlanden in qualiteyt als Souverainen van de Majerije van s'Hertogenbosch, begeerende te eijndigen dese dispuijten ende verouderde strijdigheden, die soude connen veroorsaecken seer groote inconvenientien ende ongelucken, ende willende in plaetse van die doen succederen eene goede intelligentie ende harmonie, hebben goetgevonden commissarissen te noemen soo van den eenen als oock van den anderen kant, om op de plaetsen te examineren ofte ondersoecken de limiten die ieder partie voor de sijne reclameerde, mitsgaeders de redenen ende de documenten van den eenen ende van den anderen kant, om te convenieren ofte overeen te commen onder ratificatie, soo het moghelijck waere, van de waere limiten van het Ambte Kessel, ende van die van de Majerije van s'Hertogenbosch in den voorsch. Peel.

Waeromme sijne Majt. den Coninck van Preussen hebbende ghenoemt den heere Wilhelm Frederich Duncker synen hoffraedt ende raedt van de finantien van het Landt van Cleve, ende den heere Frederich Otto de Saint Paul, raedt van het commissariaet van het Landt van Cleve.

Ende haer Hoogh-Mogende hebben van s'ghelijcken ghenoemt den heere Daniel L'Estevenon, oudt-borgemeester ende raedtsheer van de stadt Goude, gedeputeerde ter vergaderinge van de Staaten-Generael der Vereenighde Nederlanden voor de Staaten van Hollant en Westvrieslant, en de heere Adriaen Velters, ordinaris gedeputeerde voor de Staaten van de provincie van Zeelant ter vergaderinghe van de Staaten Generael, uyt craghte van voorgebroghte volmaghten, de welcke sijnde vergadert in den maendt augustus lestleden op de questieuse limiten, ende daervan eenighe dagen langh hebbende genomen inspectie, sonder alsdoen dese saecke geheelijck te hebben connen eijndighen, soo bij faute van een cracte ofte pertinente caerte van den Peel, als oock om dat de noodige documenten aen de partijen manqueerden, sijn overeengecomen door een provisioneel accordt van den 15 augustus lestleden van sonder ophouden daer aen te laeten arbeijden ene dat sij wederom op nieuws souden vergaederen binnen eenighe maenden, om de leste handt daer aen te leggen. Daeromme hebbende de conferentien hervat ende vernieuwt in de stadt Venlo, ende aldaer hebbende ondersoght ende geëxamineert de voorgebroghte documenten van den eenen en van den anderen kant, mitsgaders de nieuwe caerte figurative gemaeckt door de daertoe vercosene ingenieurs ofte landtmeters, ende door beijdersijts partijen voor goet erkent, is overeen gecommen ende sijn vastgestelt onder approbatie ende ratificatie dese volgende artikelen, te weten:

I.

Dat op gelijcke costen sal gestelt worden eene groote steen ofte pael in 't midden van de linie tusschen Springelbeeck en de Loeff, getrocken sijnde op de nieuwe caerte figurative, ghemaeckt door ordre van de voornoemde commissarisen, welke steen ofte pael sal dienen tot een altijt duerende punct, alwaer het Landt van Gelder moet eijndigen met het Landt van Brabandt, ende sal genoemt worden Vreedepaal.

II.

Van desen paal ofte steen alsoo ghestelt sijnde, in egaele distantie van de Loeff ende Springelbeeck, sal ghetrocken ofte gemaeckt worden een graghte in rechte linie tot op de plaetse ofte punct in de nieuwe caerte geteeckent Langerijser, van welcke de helfte sal gemaeckt worden door die van Baeckel ende consorten, en de andere helfte door die van Venray.

III.

Van 't voorschreve punct de Langerijser sal getrocken ofte gemaeckt worden een graghte in rechte linie tot eene groote steene paal, die sal gestelt worden op gelijcke costen van Deursen ende van Venray op de Grootenbergh, dertigh roeden van 't uijterste punct van de voornoemde Grootenbergh, te rekenen van den kant van Deursen, van de letter A naer de letter B ofte naer de capelle, gelijck men dat geteeckent vint onder op de groote caerte figuerative, op welcken pael sal gesneden ofte gegraveert worden op den eenen kant GELDRIA, ende op den anderen kant BRABANTIA ende den voornoemde Grootenbergh sal niet doorgraeven ofte doorsneden worden, maer sall in sijn geheel blijven.

IV.

Van den voornoemden paal op Grootenbergh sal ghemaeckt worden een ander graghte tot op de plaetse geteeckent Vossehollen, op het punct daer den steen is wegh-gehaelt in 't jaar 1713, welcke twee graghten sullen gemaeckt worden de helfte door die van Venray, ende de helfte door die van Deursen.

V.

En van de Vossenhollen, alwaer eenen anderen steenen pael sal gestelt worden op gelijcke costen, sal gemaeckt worden een graghte in rechte linie tusschen de twee Brunne Meeren, alwaer men vindt op de voors. nieuwe caerte de letter F, ende van daer op de dwerslinie tusschen Volckmeer en de letter Q op die plaetse daer men vindt geteeckent op de voornoemde caerte de letter R, ende alwaer van s'gelijcken op gelijcke costen sal gestelt worden eenen steenen paal genaemt Eijndepaal, welcke sal wesen het leste punct van Brabandt naer het landt van Gelder, welcke graghte sal gemaeckt worden de helfte door die van Deursen ende Liessel, ende de helfte door die van Horst, Sevenum etc.

VI.

De linien ende graghten alsoo getrocken ende gegraven sullen voor altijt aengesien ende gehouden worden voor de waerachtige limiten in den Peel tusschen sijne Majt. den Coninck van Preussen ende tusschen haer Hoogh Mog. ten aensien van 't Overquartier van Gelderlandt gecedeert aen den Coninck van Preussen ende de Majerije van s'Hertogenbosch toebehoorende aen de Staaten Generael der Vereenighde Nederlanden sonder opt te connen gealtereert nochte verandert worden door ondersaeten van den eenen nochte van den anderen kant, op wat pretext het soude mogen wesen.

VII.

Men sal de graghten beginnen te graven toecommende lenten, soo haest als het saisoen ofte het weder sulx sal toelaeten, ten langhsten te beginnen met den maendt maij toecommende, om die te voltrecken soo haest als 't mogelijck sal wesen

VIII.

Dat de ingenieurs van den eenen ende van den anderen kant de plaetsen op den grondt sullen teeckenen waer de paalen ofte steenen sullen gestelt worden volgens de designatie hiervoorens geteeckent, ende dat sij oock op de linien op den grondt sullen trecken, langhs de welcke de graghten sullen moeten ghegraven worden, welcke grachten sullen moeten thien voeten breedt wesen ende ten minsten vier voeten diep.

IX.

De graghten voltrocken sijnde sullen gevisiteert ende geexamineert worden door de ingenieurs in presentie van de commissarisen die van den eenen ende van den anderen kant daer toe sullen benoemt worden, om te sien ofte die oock gemaeckt sijn in rechte linie volgens het hier voorens staande plan, ende soo bevonden wort dat den eenen ofte den anderen daer aen gemanqueert heeft, sal de faute gerepareert worden op costen van de partije die gemanqueert sal hebben. Ende dat ten minsten van drie jaeren tot drie jaeren de voornoemde graghten sullen gevisiteert worden door de schepenen van die plaetsen die van den eenen ende den anderen kant het naeste daer aen gelegen sijn, de welcke sullen sorge dragen dat die wel worden onderhouden door de geinteresseerdens van weerkanten.

X.

Dat den geheelen Peel ofte den grondt aen de oversijde van de voornoemde linien ofte graghten naer Deursen toe sal erkent worden voor Brabandt ende alle het geene aan dese zijde is voor het landt van Gelder, toebehoorend aen sijne Majt. den Coninck van Preussen, ende dat alsoo de onderdaenen ofte inwoonderen van den eenen ende van den anderen kant niet sullen moghen passeren eenighe van de voornoemde graghten ofte linien om te commen torf steecken, vlaggen houwen, beesten weijden, bijen-korven setten ofte eenigh ander acte van eijgendom ofte jurisdictie exerceren op wat pretext het soude mogen wesen.

XI.

Dat soo iemandt van den eenen ofte den anderen kant dit comt te overtreden, die sal gestraft worden volgens de wetten door die van de plaetse daer het attentaet sal bedreven sijn, welcke straffe ofte amende niet minder sal mogen wesen als thien pattacons.

XII.

Dese tegenwoordighe conventie ofte overeencomste sal geapprobeert en geratificeert worden in den tijt van twee maenden ofte soo haest als 't mogelijck is. In waerer oirconde hebben voornoemde commissarisen dese tegenwoordighe acte onderteeckent ende met haere segels becraghtight tot Venlo den 20 november 1716. Ende was onderteeckent W.F.Duncker - D.Lestevenon - F.O. Saint Paul - A. Velters

-

Ratificatie van Sijne Conincklijcke Majt. in Preussen.

Wir Friderich Wilhelm van Gottes Gnaden König in Preussen, Marggraf zu Brandenburgh, des heijl. Römischen Reichs Ertzcammerer und Churfurst, Souverainer Printz van Oranien, Neuchatel und Vallengien zu Magdenburg, Cleve, Gulich, Berge, Stettin, Pommern, der Cassuben und Wenden, zu Mecklenburg, auch in Schlesien, zu Crossen Herzog, Burggraff zu Nurnberg, Furst zu Halberstadt, Winden, Cammin, Menden, Schwerin, Ratzeburgh und Möers, Graff zu Hohenzollern. Ruppin, der Marck, Ravensberch, Hohnstein, Lecklenburgh, Lingen, Schwerin, Buhren und Lehrdam, Marquis zu der Vehre und Vlissingen, herr zu Ravestein, der Lande Rostock, Stargard, Laurnburg, Butoro, Arlay und Breda etc.

Bekennen hiermit: Alsoo zedert veele jaeren tusschen de ingesetenen van den Ambte Kessel in ons deel van 't Overquartier van Gelderlandt ende die ingesetenen van de Majerije van s'Herthogenbosch in den soo genoemden Peel groote strijdigheden gesweest hebben over de limiten ende die selve dickwils uijtgebroken sijn, tot groote wederweerdigheden, ende wij dan goetgevonden hebben beneffens haer hoogh Mog. die heeren Staaten Generael als Souverainen van de bovengemelte Majerije tot voorkomminghe van alle ongelucken die daer uijt voorders te besorgen stonden ende tot stifftinghe van eene goede naburelijcke vriendtschap tusschen beijderzijdts onderdaenen dese strijdigheden door seeckere commissarisen te ondersoecken, ende te handelen, om eenen goeden accordt op te richten. Wij oock van onsen kant daer toe allergenaedighst benoemt ende bevolmachtight hebben onse hoff, cammer ende commissariaets raeden Wilhelm Friderich Duncker ende Friderich Otto de Saint Paul, ende dese daer op sich vervoeght hebbende met die daer toe benoeme commissarisen van haer hoogh Mogende ende met de selve eenen vasten vergelijck ofte accoordt sub dato Venlo den 20 november lestleden, onder onse ratificatie op gericht ende gesloten, den welcken van woort tot woort alsoo luijt: Sequuntur verba Tractatus.

Ende wij dan sulcken accoordt naer rijpe overweginghe geapprobeert; Als willen wij den selven hiermit ende crachte deses in alle puncten, clausulen ende artikelen allergenaedighst geconfirmeert ende geratificeert hebben, alsoo wij dan hiermit verspreecken dat wij den selven altijt nauw naercommen, oock daer op letten willen, dat sulcx geschieden magh van onse Geldersche onderdaenen. In oirconde hebben wij dese eijgenhandigh onderteeckent ende met onsen conincklijcken segel doen becrachtighen. Gegeven tot Berlin den 4 december 1716. Onder was onderteeckent.

F. Wilhelm - M.L. von Printzen

Allergenaedighste ratificatie van de accoordt wegens de strijdigheden over de limitten in 't Geldersche, opgericht tusschen de commissarisen van sijne conincklijcke Majt. ende die van de Staaten Generael.

Ratificatie van de heerne Staaten Generael der Vereenighde Nederlanden De Staaten Generael der Vereenighde Nederlanden aen alle die geene die dese tegenwoordige brieven sullen sien, salut. Hebbende gesien ende geexamineert de conventie ofte overeencomste gemaeckt tusschen sijne Majt. den Coninck van Preussen van den eenen kant ende ons van den anderen kant, over het subject van de twistighe limiten in den Peel, gelegen tusschen het Ambte van Kessel in 't Overquartier van gelderlandt ende de Majerije van s'Herogenbosch, geteeckent door de commissarissen van den eenen ende den anderen kant tot Venlo den 20 november 1716, van welcke den inhoudt is als volght. Sequuntur verba tractatus.

Wij hebben geaggreert, geapprobeert ende geratificeert der voornoemde conventie ofte overeencomste gelijck als wij de selve aggreeren, approberen ende ratificeren mits desen, belovende sincerelijck ende oprechtelijck de selve te onderhouden, observeren ende executeren in alle en ieder sijne artikelen.

In oirconde hebben wij dese tegenwoordighe doen becleeden met onsen ordinarisen segel ende door den president van onse vergadeirnghe laeten teeckenen ende door onsen greffier onderteeckenen in s'Gravenhaghe den 15 december 1716. Ende was geteeckent W. vander Does vt.

Door ordinantie van de voornoemde heeren Staaten Generael, geteeckent F. Fagel Alle het bovenstaande is met de origineelen gecollationeert ende is bevonden daer mede t'accorderen, het welck hier mit geattesteert wort. Gelder den 24 februarij 1717.

Ende was onderteeckent E.L. Fridericks, Kôniglicher Preussischer Secretaris und Archivarius.

Bronnen, noten en/of referenties 20-11-1716 Oud administratief archief Deurne RHCe inv.nr. 233/2 (oud: VIII e-7) 20 november 1716 Werkgroep De historische Peellimieten 1716