Koew

De koei melken in de wei op de Wittedijk. (foto fam. Geelen-Geboers)

Een koew of ków is Deurnes dialect voor koe.^[1]

Zegswijzen[bewerken | brontekst bewerken]

háj hi d'r net zóveul verstand van às 'n ków van de zóndeg - hij heeft er totaal geen verstand van
àster eijen koew béést, stèèke d'àànder de stárt umhóg - onrustig gedrag werkt aanstekelijk, mensen apen elkaar na, bijv. heg knippen, gras maaien, auto wassen, etc.
'n lómp kallef - een lomperik
zòwwe wórt 't kallef grótter às de koew - zo is de oplossing omslachtiger dan het probleem
náw schijt 't kallef in d'n émer - nu gaat het mis
náw heddege 't kallef án 't schijte - nu gaat het mis
háj búkt às 'n koew - hij laat een boer
't trèkt óp de vùrste koew - het tocht hier
às 'nen òssezèèk - wordt gezegd van een weg met heel veel bochten, zoals een os de kar al plassend voorttrekt
bótter án oew gat smèère en druijeg brouwet frèète, dès seund! - dat is jammer!
strékel - 1° wedsteen 2° schelmse vent (scheldwoord): ondeugend iemand
'n koew hi 'n gròwete blérrie - een koe heeft een grote tong
iemeze 't zil óp de hórres gèève - kijken wat het lijden kan als het niet vlotte, toen bond ze in.

bist	rund
stiejer	stier
òs	os, gecastreerde stier
kallef	kalf
vaarskallef	vrouwelijk kalf
mólkallef	vrouwelijk kalf
stierkallef	mannelijk kalf
maol	jong vrouwelijk dier
mök	ongedekt beest
pink	jonge koe van 'n half tot een jaar
vaars	jonge toe van 2-2½ jaar, vlak voordat zij voor de eerste keer moet kalven
kalfvaars	vaars die een kalf krijgt
schòt	beest dat voor de 2° keer moet kalven
kwéén	onvruchtbare koe^[2]
'n speulige koew	een tochtige koe (net als een teef die loops is)
'n brulse koew	had losse banden, bleef tochtig, men kreeg ze niet drachtig
dikbil	vette koe (ook scheldwoord); koe, (stier) of os met abnormale vleesvorming, vooral aan de achterpoten
hórres	horens
èèr	uier (het meervoud wordt zelden gebruikt)
strikkel	speen van een uier
rómme	melk
stròppe	verdikte geelachtige melk^[3]
mölk	karnemelk
striepe	melken met duim en wijsvinger
bùttere	karnen
bótter	boter
biest	de eerste melk na het kalven
wittere	te drinken geven
de naiere	de koestal
geunze	zuchtend geluid maken door de koeien op stal
groep	sleuf in de koestal voor de vloeibare mest
koejevlaoj	koeievla (stront)
nirreke	herkauwen
reiere	loeien
bééze	rennen

de hórres van de koew - de horens van de koe
de kalvere óp d'n èère wittere - de kalveren op de stal laten drinken (2 vingers op de rand van de emmer)
de koei reiere, ze wille gemólleke wórre - de koeien loeien, ze willen gemolken worden
de koew nirrekt - de koe herkauwt
die koew hi 'n grówete èèr - die koe heeft een zware uier
de èèrs van die biste wárre te klèèn - de uiers van die runderen waren te klein

Referenties

↑ Hans van Hoek - Het Deurnes Dialect, Deurne, 1996
↑ een intersex tweeling: mólkallef + stierkallef: er was veel kans dat het mólkallef een kwéén was en werd daarom verkocht!
↑ als een koe uierontsteking heeft, komt er bij het melken stròppe uit