Glas-in-loodramen in het gemeentehuis van Deurne

De gebrandschilderde ramen van Wilhelm Derix in de voormalige raadskamer. Foto collectie RHCe

Het gebrandschilderd raam van Hendrik Wiegersma in het trappenhuis. Foto collectie RHCe

Tussen 1921 en 1939 werd diverse ruimten in het gemeentehuis aan de Markt van Deurne door Wilhelm Derix uit Goch en Hendrik Wiegersma van gebrandschilderde glas in lood ramen voorzien.

Raadskamer / raadzaal

In 1921 werden alle vensters in de voormalige raadszaal voorzien van gebrandschilderde glas-in-lood ramen, naar een ontwerp van Wilhelm Derix, een glasschilder met ateliers in Goch, Kevelaar en Nijmegen. De keuze van de onderwerpen werd gemaakt in overleg met burgemeester Van Beek.

• Het centrale raam, kijkend in de richting van het voormalige postkantoor: bovenaan het jaar van aanmaak (1921), met daaronder het Nederlandse wapen en de spreuk "Je Maintiendrai". In het grote raam eronder Sint Willibrordus staande op het wapen van Deurne en Liessel (het zelfde wapen als op het voorfront van het gemeentehuis). Het geheel met spreuk "hij bracht onze vaderen van de duisternis tot het licht".
• Ter linkerzijde onder meer het wapen van de Van Doerne's: oude heren van Deurne, met erboven de tekst: "Zwijgt niet als gij spreken moet".*Ter rechterzijde het wapen van Noord-Brabant en in het bovenlicht de spreuk: "Spreekt niet als gij zwijgen moet".
• Het kleinere glas-in-lood raam links van het hoofdraam geeft in het bovenlicht aan: "Temperantia", hetgeen wil zeggen: gematigdheid. De spreuk wordt aangevuld met een symbool bestaande uit een zandloper met ketting, hetgeen zoveel wil zeggen als: het gieten van zaken van het ene in het andere vat, m.a.w.: water bij de wijn doen, geven en nemen; de ketting: jezelf beperkingen opleggen.
• Hetzelfde raam onder draagt een voorstelling van het "handwerk" weergegeven door hamer, beitel en tekendriehoek.
• Het raam rechts van de figuur Sint Willibrordus laat in het bovenlicht een leeuw zien, die als een soort Samson een afgeknotte zuil probeert neer te drukken. Deze weergave wordt onderschreven met: "fortitudo": sterkte, moed.
• In het onderraam zien we het symbool van de "handel", bestaande uit een koopmansboek, bekroond door twee vleugels en "omkronkeld" door twee slangen (attributen van Mercurius, de god van de koophandel).
• In de ramen aan de marktzijde is ook het een en ander te ontdekken. Zo draagt het raam links (van binnenuit gezien) in het bovenlicht het woord "justitia": gerechtigheid; als symbool hier de overbekende weegschaal.
• In het onderraam het symbool van de "scheepvaart": een schip met volle zeilen (de gemeentelijke veenhandel per turfaak?).
• Het rechterraam aan dezelfde zijde laat in het bovenlicht de omschrijving zien: "prudentia": behoedzaamheid, voorzichtigheid en gaat vergezeld van het eeuwenoude symbool de kronkelende slang, in een spiegel kijkend, als teken van zelfkennis.
• Algemeen: de vier laatstgenoemde voorstellingen: matigheid, gerechtigheid, sterkte en voorzichtigheid, ook bekend onder de naam: "kardinale deugden" komen symbolisch reeds voor op 12de eeuwse miniaturen; sommige worden ook wel eens anders weergegeven: sterkte bijvoorbeeld door een maliënkolder met schild en zwaard; matigheid door twee schalen met vloeistof, van de een in de ander gietend

Burgemeesterskamer

Ook in de voormalige kamer van de burgemeester, later die van de gemeentesecretaris, komen sinds 1921 enige gebrandschilderde ramen van Wilhelm Derix met zegswijzen voor: van links naar rechts in de bovenlichten vinden we: "De taak van een regent is niet licht", Elke dag heeft zijn zorgen", "Vrijheid onder de Wet" en "Vrees God, eer den Koning".

Hal / trappenhuis

Bij de vijfde verbouwing van het gemeentehuis in 1939 werd in de hal van het gemeentehuis een gebrandschilderd raam van Hendrik Wiegersma geplaatst, dat wil zeggen hij heeft de canons getekend die door zijn zoon Pieter als glazenier uitgevoerd werden. Het raam is zeven meter hoog en stelt het leven van Sint Willibrordus voor. De plaatsing kwam wederom op verzoek van burgemeester Van Beek tot stand. Bij zijn vertrek in 1939 en de komst van burgemeester Lambooij gaf dat nog enige aanleiding tot verwikkelingen over de hoogte van de aanschafprijs (zie ook foto 04.885). Na de zesde verbouwing van het gemeentehuis in 1985-1986 werd het raam verplaatst naar het trappenhuis.

Literatuur

• Boek: “Van raadhuis tot gemeentehuis”, door HH RJ Jansen (streekarchivaris) en LAH Boeije (ambtenaar gemeente Deurne), december 1985.
• Glas-in-lood ramen van Hendrik Wiegersma in: Het R.K. bouwblad jrg 11, 1939, no 10, 7 december 1939.