Iedere eerste maandag- en woensdagochtend van de maand van 10 tot 12 uur kunt u ons bezoeken in het heemhuis Vanaf 1 januari 2025 wordt dat Iedere eerste maandagochtend en derde woensdagochtend van de maand. |
Rijksveldwacht brigade Deurne
Foto collectie Zus Peters-Tegelaers
Foto collectie Ton Hartjens
Foto collectie familie Vosmeer
Een Rijksveldwachter was de benaming van een politioneel ordehandhaver.
Algemeen
Ordeverstoringen op het platteland leidden vanaf 1848 tot een toenemende vraag naar rijkspolitie. In 1852 werd het Rijkspolitiebesluit uitgevaardigd, waarin werd besloten tot het instellen van een landelijk Korps Rijksveldwacht. Dit gebeurde in eerste instantie door gemeenteveldwachters, jachtopzieners en andere gerechtsdienaren in te zetten als (onbezoldigde) rijksveldwachters. Er kwamen dus geen politiefunctionarissen bij, zodat de ordeverstoringen niet effectief bestreden konden worden.
In 1858 startte het Korps Rijksveldwacht met een grootschalige werving om een sterkte van 700 man te bereiken. Het korps werd onderverdeeld in negen (9) districten (1e 's-Hertogenbosch, 2e Arnhem, 3e Zwolle, 4e 's-Gravenhage, 5e Middelburg, 6e Amsterdam, 7e Utrecht, 8e Leeuwarden en 9e Groningen) met in totaal 130 brigades. De rijksveldwachters kregen algemene opsporingsbevoegdheid, geldend voor het gehele rijk.
Het 1e district, het district 's-Hertogenbosch, bestond uit 20 brigades, te weten: 's-Hertogenbosch, Dussen, Drunen, Ravenstein, Boxmeer, St. Oedenrode, Geldrop, Middelbeers, Tilburg, Breda, Geertruidenberg, Hoeven, Wouw, Maastricht, Geleen, Heerlen, Roermond, Weert, Blerick en de brigade Deurne.
Elke brigadecommandant moest verantwoording afleggen aan de districtscommandant. De rijksveldwachters, inclusief de brigadecommandanten, werden regelmatig binnen het district gerouleerd / overgeplaatst.
Brigade Deurne
Het is nog niet helemaal duidelijk welke gemeenten onder de brigade Deurne ressorteerden. Vast staat echter dat leden van de brigade Deurne gestationeerd werden in Asten, Bakel, Deurne, Gemert, Liessel, Milheeze en Neerkant en dat ze verantwoording moesten afleggen aan de brigadecommandant in Deurne. De brigade werd intern vaak omschreven als "Brigade Rijksveldwacht 1e district Deurne".
Huisvesting
De gemeenteveldwachter had een kamertje in het raadhuis, later in het gemeentehuis van Deurne dat als politiebureau moest dienen. De Rijksveldwacht brigade Deurne moest echter vanuit zijn steeds wisselende woonhuis opereren. In 1911 kreeg de brigadecommandant in Deurne, op voorspraak van Brigadier-majoor der rijksveldwacht Christiaan Jansen (1865-1941), de beschikking over een vaste dienstwoning aan de Liesselseweg A.102, na 1955 Liesselseweg 8 in Deurne.
Rivaliteit
Op Deurnes grondgebied waren in die tijd drie verschillende “soorten” politie werkzaam die onder drie verschillende ministers en ministeries vielen:
- De gemeenteveldwachter werd benoemd door de commissaris der koningin en, moest verantwoording afleggen aan de burgemeester en viel (indirect) onder het ministerie van binnenlandse zaken.
- De rijkspolitiezorg werd uitgeoefend door het Korps Rijksveldwacht, onder het ministerie van Justitie.
- De Marechaussee, de militairen van het Wapen die onder Defensie vielen, werden na twee jaar dienst automatisch onbezoldigd rijksveldwachter, met algemene opsporingsbevoegdheid.
Het politiebestel werd hierdoor gekenmerkt door een gebrek aan centralisatie en door verdeeldheid, waarbij diverse soorten politiekorpsen, van gemeente en rijk, civiel en militair, met verschillen in opsporingsbevoegdheid, naast en door elkaar heen werkten zonder strikte territoriale scheiding.
Korps Rijkspolitie
In november 1945 werd het korps Rijkspolitie opgericht met ruim 300 "landgroepen" waaronder een landgroep die in de gemeente Deurne werkzaam was.
Door de oprichting van het korps Rijkspolitie en de gemeentepolitiekorpsen werden de rijksveldwacht en de gemeenteveldwacht formeel opgeheven. Curieus was dat het besluit wel toeliet dat nog mensen benoemd konden worden als onbezoldigd gemeente- of rijksveldwachter.
Bronnen
- Persoonlijk archief van Johannes Albertus (Bertus alias Jan ) Blaauw (1928)
- "Jaarboekje voor de politie in Nederland" van 1937 respectievelijk 1940.
- " De politiegeschiedenis op hoofdlijnen", Jos Breukers, ongedateerd (conservator Nederlands Politiemuseum).[1]
Overzicht
Hierbij een opsomming van de rijksveldwachters die tot het korps Rijksveldwacht brigade Deurne behoorden en ook als zodanig binnen de gemeentegrenzen werkzaam zijn geweest. Niet opgenomen zijn de jachtopzieners en gemeenteveldwachters die tevens tot onbezoldigd rijksveldwachter benoemd waren of leden van de brigade die in omliggende gemeenten gestationeerd waren. (Deze lijst is niet volledig!):
| Periode | Rijksveldwachter | Rang | Standplaats | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|---|
| 1858 - ca 1877 | Kartner, Hendrik | ?? | ?? | onbezoldigd |
| 1870 - 1888 | Kartner, Johannes Baptista | ?? | ?? | onbezoldigd |
| 1878 - 1883 | Ouwerling, Arie | brigadier | ?? | |
| 1883 - 1883 | Hendriksen, Christiaan Albertus | ?? | ?? | |
| 1884 - 1887 | Bruggemans, Carel Leendert Johannes | brigadier | ? | |
| 1886 tot 1889 | Huizing, Evert | rijksveldwachter 3e klas (jachtopziener) | ?? | |
| 1887 - 1895 | Orleans, Eduard François | brigadier | ?? | |
| 1894 tot 1906 | Huizing, Evert | brigadier-titulair | ?? | |
| 1895 - 1898 | Hammen, van der Jan Hendrik | brigadier | ?? | |
| 1899 - 1920 | Warenburg,van de Franciscus | brigadier | ?? | |
| 1906 - 1907 | Boomgaard, Paulus Gerardus | ?? | ?? | |
| 1912-1924 | Jansen, Christiaan | brigadecommandant | Deurne centrum | |
| 1924-1930 | Houtermans, Gerardus | brigadecommandant | Deurne centrum | |
| 1929 - 1932 | Pijnen, Jacobus | ?? | Deurne centrum | |
| 1930 - 1934 | Geerts, Josephus Marinus Wilhelmus | brigadecommandant | Deurne centrum | |
| 1932 - 1936 | Vosmeer, Joseph | brigadier-titulair | Deurne centrum | |
| 1934 - 1938 | Maas, Johannes Franciscus | brigadecommandant | Deurne centrum | |
| 1936-? | Urlings, Mathias Hubertus | brigadier-titulair | Deurne centrum | |
| 1938 - 1946 | Blaauw, Johannes Albertus | brigadecommandant | Deurne centrum |
| Bronnen, noten en/of referenties |