Schuurkerk

Een schuurkerk, ook wel kerkschuur genoemd, is een schuilkerk die is gevestigd in een gebouw dat er van buiten als een schuur uitziet.

Rooms-katholieke schuurkerken na de reformatie

Openlijke uitoefening van de katholieke godsdienst was vanaf 1581 niet toegestaan, vaak stonden er flinke straffen op. De kerken waren in bezit genomen door de calvinisten en de kloosters werden opgeheven. Het exacte moment van inbeslagname en opheffing is regionaal verschillend. In het oostelijk deel van huidige Noord-Brabant, en dus ook in de heerlijkheid Deurne, vond dit bijvoorbeeld pas na de reformatie in 1648 plaats.

In 1651 werd op de Grote Vergadering besloten dat hoewel de oude verboden gehandhaafd bleven, actief optreden tegen de katholieken een lage prioriteit zou hebben. Sinds die periode werd de beoefening van de katholieke eredienst in niet opvallende schuil- en schuurkerken toegestaan. Wel moest men om gedoogd te worden zogenaamde recognitiegelden betalen aan de plaatselijke overheid. Daarom namen de katholieken in grensgebieden vaak hun toevlucht tot grenskerken, die juist over de grens waren gebouwd.

Omdat ook Deurne destijds grensstreek was gingen veel Deurnenaren naar de grenskapel op de Grotenberg op Venraijs grondgebied. De bewoners van de Heitrak en Moosdijk konden naar Meijel ter kerke, iets wat ze overigens al lange tijd vóór de Vrede van Münster deden.

Al in het vredesjaar 1648 werd door de Deurnenaren een grote houten schuur gebouwd op de Grotenberg, die het jaar daarop vervangen werd door een stenen kapel.

Rampjaar 1672

Na het rampjaar 1672 werden de protestanten wat toleranter ten aanzien van de uitoefening van de godsdienst door de katholieken in schuurkerken. Dat wil overigens niet zeggen dat er helemaal geen invloed van de overheid was. Dit blijkt onder meer uit de recognitie die betaald moest worden toen de katholieken in 1714 hun schuurkerk aan de (huidige) Lagekerk, ter hoogte van de voormalige bierbrouwerij De Zon en schuin achter de Pastorie aan de Stationsstraat, gingen bouwen.

Ook later moest bij verbouwingen of uitbreidingen steeds vooraf toestemming gevraagd worden bij de Staten Generaal.

Aangezien de protestantse gemeenten in katholieke streken meestal klein bleven waren zij vaak niet in staat de hun toegevallen kerkgebouwen naar behoren te onderhouden. Het daaruit volgende bouwkundige verval was de reden dat, toen de katholieken deze gebouwen vanaf 1798 terug konden krijgen, zij soms toch de voorkeur aan hun schuurkerk gaven. Zo bleef men in Vlierden ook in de eerste helft van de 19e eeuw kerken in de oude schuurkerk. Overigens eisten de katholieken daar wel de eeuwenoude kapel aan de Oude Torenweg terug, maar die was inmiddels veel te klein geworden voor de Vlierdense bevolking.

Referenties