Deurnese veenarbeiders in het Verenigd Koninkrijk

Advertentie uit de Deurnesche Courant van vrijdag 11 januari 1946

Veel Deurnese veenarbeiders probeerden in Engeland en Schotland tussen 1895 en 1920 hun brood met turfgraven te verdienen.

In het Nieuws van de Week van 28 september 1895 verscheen het volgende bericht:

De vorige week zijn een tiental veenarbeiders uit onze gemeente naar Engeland vertrokken, om daar werk te zoeken. Er wordt gezegd, dat er het loon zoo hoog is, dat een gewoon veenwerker daar per week 10 à 12 gulden verdient. Als dat werkelijk zoo is, zullen nog vele anderen dit voorbeeld volgen, vooral daar er in den laatsten tijd in de Deurnesche Venen zoo weinig te verdienen is geweest.

Cornelis van Bakel

Cornelis van Bakel (1871-1952) werkte rond 1900 enkele jaren in Engeland (of Schotland?) en ontving na thuiskomst in Rotterdam zijn beloning in baar goud.

Willem Bladder

De veenarbeider Willem Bladder (1873-1947) en zijn vrouw Johanna Maas (1875-1953 verbleven in 1903 in Crowle (Engeland), waar hun zoon Henricus geboren werd. Op 3 april 1905 keerde het gezin terug naar Deurne en vestigde zich in de Zeilberg op adres B.222.

Albertus Braak

Albertus Braak, geboren 16 juli 1859 te Avereest, kwam in juli 1895 vanuit Emmen naar Helenaveen. In 1899 verhuisde hij naar Horst en in 1911 verbleef hij in Yorks Thorne (Engeland).

Willem Derks

Willem Derks, geboren op 1 oktober 1863 te Alteveer, kwam in 1888 met zijn bejaarde moeder vanuit Hoogeveen naar Helenaveen, waar hij als peelarbeider aan de slag ging. Hij trouwde hier in 1896 met Anna Oosterveen (1872-1897). Na haar vroege overlijden hertrouwde hij in 1897 met Heintje Ravenhorst. Het echtpaar verhuisde naar Horst en later naar Yorks Thorne (Engeland). Zijn kinderen, vier jongens en twee meisjes, gingen daar ook naar school. Naast het turfsteken verschafte hij ook pension aan een zestal andere Nederlandse turfstekers. De namen van de pensiongasten in 1911 zijn Albert Braak, Johannes van Tongerloo, Peter van Doorn, Lambert Knapen en Jan en Lambert Veldhoven.

Willem van Doorne

De veenarbeider Willem van Doorne (1880-1966) vertrok na zijn huwelijk met Johanna van Hout in 1905 naar Thorne (Engeland). Daar werd op 28 november 1905 hun oudste zoon Wilhelmus geboren. Het gezin keerde weer terug naar Nederland en tussen juli 1907 en oktober 1912 werden in Deurne nog vier zonen geboren. In 1914 verhuisde het gezin naar Helmond. Wilhelmus van Doorne werd in Engeland in het geboorteregister ingeschreven als Van Doren en moest bij zijn huwelijk, samen met zijn ouders, onder ede verklaren dat dit Van Doorne moest zijn.

Omer Gerom Norbert Engelen

Omer Geron Norbert Engelen.

Een van de Deurnenaren die in Schotland zijn geluk zocht, en zich daar ook blijvend vestigde, was Omer Gerom Norbert Engelen (1876-1952) Hij kwam in het prille voorjaar van 1889 als 13-jarige met zijn ouders vanuit Eindhoven naar Deurne. Nadat zijn vader, die daarvoor ook nog in Luijksgestel en de Belgische plaatsen Retie en Moll gewerkt had, nog diezelfde zomer in Horst overleed moest hij met zijn broer als veenarbeider de kost verdienen voor het gezin. Omer Gerom Norbert Engelen trouwde op 8 augustus 1903 te Deurne met Gordina van de Kerkhof (1883-1971). Dochter van Henricus van de Kerkhof en Catharina van de Kruijs. Nadat hij nog enige tijd in Heerlen vertoefd had, mogelijk als mijnwerker, vertrok Omer met zijn vrouw Gordina naar Engeland. De oversteek naar Hull kostte 10 shilling. Zij vestigden zich eerst in Moorends Thorne bij Doncaster, Yorkshire (Engeland). Later woonden en werkten ze in Airth in de buurt van Falkirk (Schotland). In 1931 streken zij neer in Bathgate (Schotland) op de Easter Inch Farm. Omer en Gordina kregen in totaal 13 kinderen waarvan er 5 geboren werden in Schotland en de andere 8 in Engeland. Volgens de London-Gazette was hij vanaf 3 mei 1924 werkzaam als "Work Manager" bij Cogiehill, Winmarleigh, Garstang, Lancashire. Omer Gerom Norbert Engelen overleed te Broxburn, Schotland op 6 oktober 1952.

Hermanus Gerfen

Hermanus Gerfen, geb. 15 december 1866 te Avereest, kwam in april 1890 vanuit Horst als dienstknecht werken bij de Helenaveense venter Johannes Poulussen, was later in dienst bij Andries Meekers (1835-1916) en ging in januari 1892 zijn geluk zoeken in Den Ham en Oberhausen. In februari 1893 keerde hij terug naar Deurne en huwde hier met Anna Maria Mirer. Na de komst van hun derde kind vertrok het gezin, waarschijnlijk in 1898 of 1899, naar Engeland. In Lanes Astley werden nog twee kinderen geboren en de twee jongste kinderen uit het gezin van acht kwamen in Yorks Thorne ter wereld. In 1911 verbleef het gezin Gerfen nog in Engeland (daar schreef men Gerven)

Gerhardus Hofstede

Gerhardus Hofstede, geb. 17 juli 1859 te Ambt Hardenberg, overl. Lonneker Ov. 27 november 1923, kwam met zijn vrouw Femmina Maria Sudmeijer, geb. Avereest 30 oktober 1851, overl. Lonneker Ov. 13 november 1925, en zijn stiefzoon Albertus Nijhuis, geb. Emmen 2 juni 1880, op 30 januari 1894 vanuit Emmen naar Helenaveen. Hier werd hun zoon Albertus Hofstede geboren op 15 juni 1895. Het gezin vertrok op 24 februari 1898 naar Engeland.

Albertus den Holder

Albertus den Holder (1885-1961) trok ergens tussen 1913 en 1916 met zijn vrouw Margaretha van de Ven (1887-1938) en kinderen naar Slamannan in Schotland. Daar werden hun kinderen Flora Hendrica (23 januari 1916), Philippus Gerardus (Frits) (27 januari 1917) en Dominicus Franciscus (17 mei 1918) geboren. Na terugkeer vestigde het gezin zich in Zeilberg B.148 en later Voorpeel D.123.

Antonie Kanters

De Astense veenarbeider Antonie Kanters (1884) woonde voor zijn vertrek naar Schotland enkele jaren in bij zijn zwager Johannis Peeters (1884-1955) op het Vloeieind. Hij vertrok eind juli of begin augustus 1909 naar Schotland. Hij keerde terug naar Nederland en in 1917 vestigde hij zich nog enige tijd vanuit Nederweert op Vreekwijk en Hutten in Liessel.

Antonius van de Kerkhof

Antonius van de Kerkhof

Antonius van de Kerkhof (1879-1967) vertrok op 14 juni 1904 met zijn gezin, vrouw en drie kleine kinderen, naar Schotland. Daar werden nog eens zeven kinderen geboren, namelijk in California (1905), Muuravonside (1907), Bathgate (1911, 1913, 1914, 1915) en Blackburn (1916). Antonius trouwde op 25 augustus 1900 met Maria Josepha Noijen (1880-1927). Op 4 november 1921 kwamen zij na 17 jaar wonen en werken in Schotland terug naar Deurne.

Henricus van de Kerkhof

Henricus van de Kerkhof (1882-1963) vertrok op een onbekend moment tussen 1904 en 1906 met zijn vrouw Elisabeth van de Kerkhof (1881-1950), dochter van Johannis van de Kerkhof (1843-1916) en Pauwelina Hoeijmakers (1843-1900), en dochter Poulina naar Boxton en vandaar naar California, Blackburn en weer California (Schotland). De echteleiden trouwden te Deurne op 3 mei 1902. In 1912 keerden het inmiddels tot 5 kinderen gegroeide gezin terug naar Deurne op de Grote Bottel. In 1916 waren ze weer teruggekeerd naar Schotland waar achtereenvolgens in Wishaw en Shieldhill nog eens tenminste vier kinderen geboren werden. In november 1923 keerde het gezin weer terug naar Deurne-Zeilberg D.203 waar hun tiende kind geboren werd. In 1925 was het grote gezin (in totaal 14 kinderen) weer vertrokken naar Schotland.

Martinus van de Kerkhof

Martinus van de Kerkhof
(Foto's beschikbaar gesteld door Frank Brash)

Martinus van de Kerkhof (1877-1973) verbleef tussen circa 1904 en 2 november 1906 in het dorp Springfield in Schotland. Martinus trouwde op 21 april 1900 te Deurne met Petronella (Nel) Kivits (1879-1957). Zij was een dochter van Petrus Kivits (1834-1918) en Petronella Martens (1837-1907). Martinus en Petronella kregen in totaal 12 kinderen. Zijn dochter Katharina werd in 1906 in Springfield geboren. Later zou hij nog enige tijd in het Schotse Bathgate wonen. Zijn zonen Petrus Hendriekus en Gerit werden in 1910 en 1911 in Bathgate (Schotland) geboren.

Gerit van de Kerkhof

Gerit van de Kerkhof (1911-1995) werkte vóór de oorlog ook nog als turfsteker in Schotland.

Godefridus Manders

Het gezin van de peelwerker Godefridus Manders (1867-1932) en zijn vrouw Henrica Verheijen (1873-1908), een dochter van herbergier Francis Verheijen (1832-1917), vertrok op 4 december 1899 naar Leh in Engeland. Telkens als zijn vrouw hoogzwanger was, keerde het gezin voor korte tijd terug naar Deurne. Toen zijn vrouw medio 1908 overleed, stuurde hij de kinderen ook naar Deurne. Later reisde hij ze achterna, en vertrok kort daarna, vóór november 1912, met ze terug naar Engeland. Alleen hijzelf zou Peelland nog zien, want als tweevoudig weduwnaar verhuisde hij in 1931 naar Helmond, waar hij een jaar later bij zijn zus overleed.

Henricus Martens

Henricus Martens (1871-1899), zoon van Antonij Martens (1831-1879) en Johanna van den Konijnenberg (1833-1903), werd in 1898 of 1899 ambtshalve (bij de achtste volkstelling) uitgeschreven uit het bevolkingsregister van Deurne. Hij bleek naar Engeland te zijn vertrokken als veenarbeider. Hij stierf te Crowle (nabij Thorne), waar enige jaren later ook Willem Bladder (1873-1947) zou gaan werken. Henricus weduwe Johanna Maria Strijbosch (1866-1942), die bij haar eerste man was toen hij stierf, hertrouwde op 4 oktober 1902 te Deurne met Antonius Proening (1862-1949).

Berend Prijs

Op 30 september 1899 kwam Berend Prijs (1875) vanuit Thorne (Engeland) naar Deurne-Zeilberg waar hij inwoonde bij de herbergier Francis Verheijen (1832-1917). In november 1904 vertrok hij naar Horst. Berend Prijs was overigens geboren in het Duitse Schöningsdorf als zoon van Hoogeveense ouders, toen die daar in de veenderij werkten. Naar dat Duitse dorp vertrokken ook Deurnese veenarbeiders.

Johannes Prijs

Johannes Prijs (1851-1936) kwam vanuit het Drentse Hoogeveen tussen 1888 en 1891 naar de gemeente Horst om in de Peel te werken. Van daaruit trok hij naar het Engelse Thorne, net als vele Deurnenaren, om in de veenderij te werken. Op 5 november 1899 kwam hij met zijn gezin vanuit Engeland naar Deurne.

Molle van der Schaaf

Molle van der Schaaf (1867-1946), een veenarbeider uit het Friese Hoornsterzwaag, huwde in de zomer van 1896 in Engeland met de Deurnese Johanna Fransen (1865-1930) zonder dat daarvoor de hier vereiste huwelijksafkondigingen gedaan waren. Het wettig huwelijk werd daarom op 3 februari 1897 alsnog in Deurne voltrokken. Toen werden ook de twee voorechtelijke kinderen van Johanna door de bruidegom erkend. Het tweede voorechtelijke kind, Antonius van der Schaaf (1896-1935), werd geboren ná het huwelijk in Engeland en is dus zonder twijfel een zoon van Molle.

Geert Schonewille

Geert Schonewille (1872-1963) arriveerde op 7 juni 1900 vanuit het Engelse Thorne in Deurne, samen met zijn echtgenote Pietertje Botter. Eerder had hij, Hoogeveener van geboorte, al in Horst gewoond. Zowel in Horst als Thorne was een kind geboren. Daarna volgden in Deurne nog zes kinderen. Later werd hij ook nog tuinder.

Peter Gerrit Tabor

Peter Gerrit Tabor (1886-1949) stak vlak vóór de Eerste Wereldoorlog met zijn vrouw Harmanna Koopman (1886-1972) de Noordzee over om in Whitburn (Schotland) te gaan werken. Daar werd hun oudste zoon Gerrit op 10 mei 1914 geboren. In het voorjaar van 1916 waren ze weer in Deurne.