Kerkstraat 14-16

Rechts het oude woonhuis van Jan Willem van de Mortel, daarnaast - iets vooruitgeschoven - de bijbehorende voormalige linnenfabriek. Dit oude huis had, net als het huidige, windveren op de top van beide gevels.

Links op de achtergrond Kerkstraat 14-16
foto collectie gemeente Deurne

foto collectie gemeente Deurne

Kerkstraat 14-16 zijn twee adressen in Deurne.

In 1829 stond hier het huis van de Deurnese fabrikant en gewezen schout Jan Willem van de Mortel. Het was een statig huis, ingedeeld in huizenklasse 2, dat wil zeggen een welingerigte burgerwoning, van de noodige vertrekken voorzien, in goede staat van onderhoud zoals er destijds in Deurne maar weinig te vinden waren. Kadastraal was het bekend als D 15. Op de huidige hoek van de Kerkstraat met de Lindenlaan, naast en achter zijn huis, had Van de Mortel zijn grote moestuin (kadastraal bekend als D 16) van 710 are. Het huis was in of kort voor 1783 gebouwd in opdracht van zijn moeder, de weduwe van Antonie van de Mortel.

Pieter Gregorius van de Mortel, de jongste zoon van Jan Willem, huwde in 1828 met Cornelia de Veth en bleef in zijn ouderlijk huis wonen. Op 6 september 1830 werd hier de latere burgemeester Petrus Antonius van de Mortel geboren. Op 12 november 1845 werd bij een boedeldeling deze Peter Gregorius van de Mortel, fabrikant van beroep, de nieuwe eigenaar van het huis D 15, dat als adres Kerkeind A.175 had, met de naastgelegen moestuin D 16. Hij bezat al het naastgelegen huis, Kerkstraat 12.

In 1880 werd in de moestuin links van (en tegen) het huis een linnenfabriek gebouwd. Daardoor werd het huis met het restant moestuin aangeduid als D 1573 (785 m²) en werd de linnenfabriek D 1574 (172 m²). De kinderen en erfgenamen van Pieter Gregorius van de Mortel deelden de erfgoederen op 25 februari 1895. Burgemeester Petrus Antonius van de Mortel en zijn zus Carolina Petronella werden toen de nieuwe eigenaren van alle onroerende goederen. De linnenfabriek was inmiddels een bergplaats en later een huis geworden. Lang kon Petrus Antonius er niet van genieten, want in augustus van dat jaar overleed hij.

Caroline Petronella van de Mortel verkocht op 1 februari 1919 onder meer de twee huizen, dat inmiddels met de achterliggende tuin kadastraal als D 1839 (4.761 m²) bekend geworden was, aan Andreas Spoorenberg. Die verkocht het rond 1920 door. Spoorenberg verkocht enerzijds een stukje grond aan Petrus Joannes Swinkels (1855-1942), om een stukje tegen Kerkstraat 12 te kunnen bouwen. Het resterende deel behield hij zelf; dat werd kadastraal bekend als D 1964. Rond 1924 verkocht hij een deel aan de gemeente Deurne. Op dat moment bezat hij D 2001 (de voormalige linnenfabriek) en D 2002 (het oude huis), terwijl de gemeente Deurne een puntje van de tuin op de hoek met de Lindenlaan kocht. Rond 1937 werd zijn boedel gescheiden. Op deze punt staat tegenwoordig de lindeboom St.-Ambrosius-Peelland.

Nieuwe eigenaresse was de weduwe Spoorenberg. Rond 1939 liet zij het oude huis, D 2002, splitsen in D 2246 (huis, schuur, bouwland) en D 2247 (erf). Dat erf lag aan de Lindenlaan; zij verkocht het vervolgens. Op het resterende perceel liet zij rond 1948 de nieuwe rijtjeswoningen Lindenlaan 8-26 bouwen. Het jaar na de nieuwbouw werden de huizen onteigend door de gemeente. In dezelfde periode verkocht zij het oude huis aan de gemeente. De oude linnenfabriek, D 2001, had zij rond 1949 al aan de gemeente Deurne verkocht. Zij hadden de adressen Kerkstraat E.8 (Kerkstraat 14; oude huis) en E.9 (Kerkstraat 16; oude linnenfabriek). In de linnenfabriek was nog enige tijd de garage van Jepke van Ham gevestigd.

De oude linnenfabriek met het adres A.245a, later E.9, werd afgebroken, en het oude huis werd rond 1953 door nieuwbouw vervangen. Enkele kenmerken van het huidige pand doen vermoeden dat er mogelijk nog delen van het oude pand in het huidige schuilgaan. Terwijl er op de plek van de oude linnenfabriek niets meer werd gebouwd, werd op de plek van het oude huis een dubbel woonhuis gebouwd. Die huizen werden verkocht, Kerkstraat 14 (D 2302) aan Wim Evers en Kerkstraat 16 (D 2301) aan Harry van Maris. Op Kerkstraat 16 woonde in 1955 Johanna P. van Maris. Door hermeting werd het deel van Van Maris rond 1956 K 375. Nadat hij er rond 1970 nog had laten aanbouwen, verkocht Van Maris Kerkstraat 16 rond 1978 aan buurman Hieltjes. Een jaar later werd diens boedel verdeeld. De weduwe en kinderen Hieltjes behielden het pand tot na 1989.

Het pand Kerkstraat 14, waarin de fotozaak van Wim Evers was gevestigd, werd in 1954 door Jan Kanters overgenomen. Hij vestigde hier zijn tweede filiaal onder de naam Foka Deurne. In dit pand was sinds circa 1961 Theo Lichteveld gevestigd. Hij runde er een zaak in onder meer radio's en televisieapparatuur. In 2003 werd fotografe Mieke Kanters eigenaar en onder architectuur van de Deurnese architect Hans Flapper onderging het pand een grondige metamorfose. Zij verhuisde later met haar zaak naar het adres Dukaat 5. Sinds 2021 bevindt haar studio zich op het adres Vestingweg 4. In 2015 opende hier Zuss Enzo met mode voor dames en tienermeiden & woonaccessoires, deze winkel verhuisde later naar Markt 10. In 2022 zat er Duwett Administratie- & Adviesbureau.

Het huidige pand bevat mogelijk nog bouwelementen uit de late 18e eeuw; de windveer op de top van de rechter zijgevel is opvallend, en mogelijk van het oude pand afkomstig. Verder onderzoek naar deze bijzondere kenmerken is wenselijk.

Bronnen, noten en/of referenties