Heitveldweg 9

Heitveldweg 9 is een voormalig adres op de Achterste Beersdonk in Brouwhuis.

De Achterste en Voorste Beersdonk op de Chromotopografische Kaart des Rijks, 1921. Op de Achterste Beersdonk zien we in het midden van het gehucht, aan de zuidzijde van de weg, een cluster van twee haaks op de weg gebouwde boerderijen. De rechter van de twee was Heitveldweg 9. De Astense Aa stroomde net buiten het kaartbeeld aan de zuidzijde.

Karel Manders en zijn vrouw Pieternel van de Ven met van links naar rechts hun kinderen Naris, Piet, Tinus, Hannes, Mieke en Katrien. De foto is uit de periode 1890-1900.

.

Heitveldweg 9 en 11 in 2001.

Voor de geschiedenis van Heitveldweg 9 vóór 1843, zie Heitveldweg 11.

Heitveldweg 9 na 1843

Samen met Heitveldweg 11 werd Heitveldweg 9 in december 1843 verkocht aan de Maatschappij van Welstand, die tot doel had protestantse boeren in Noord-Brabant tot welstand te brengen. Op het latere adres Heitveldweg 9 werd Evert Huizing (1799-1861) als landbouwer geplaatst. Hij was weduwnaar van Berendje Douwes de Groot (1790-1832) en in 1834 gehuwd met Aaltje Harms Baas (1803-1883), afkomstig uit Giethoorn. Evert had een zoon uit zijn eerste huwelijk en vijf kinderen uit het tweede, waarbij de jongste twee, Hendrikje Huizingh (1845-1905) en Gerard Huizing (1847), op de Achterste Beersdonk werden geboren. Zijn broer Geert Harms Huizing (1794-1845) uit Wildervank was tot zijn vroegtijdige dood pachter van de naastgelegen boerderij, het latere Heitveldweg 11.

In 1852 brandden beide boerderijen tot de grond toe af. Zij werden herbouwd volgens een nieuw ontwerp. De nieuwbouw, dit keer in baksteen met pannen, werd gespiegeld aan elkaar rond een middenpad gebouwd. Beide boerderijen vormden als het ware een ruimtelijke eenheid. Deze situatie heeft tot de sloop in 2001 bestaan. De woongedeelten van de langgevelboerderijen waren gesitueerd in het voorste deel, dicht bij de weg. Op 22 april 1863 brandden beide boerderijen nogmaals af, maar werden hersteld.

Evert Huizing en later zijn weduwe Aaltje hadden meerdere meiden op de boerderij. Het betreft onder meer Neeltje Wich (1857), Francisca van Aalst (1858) en kleindochter Hadriana Huizing (1862-1924). Daarnaast werkte Antonie Nelemans (1868-1925) als inwonend herder voor de familie. Toen zoon Herman Huizing (1834-1915) op 20 maart 1861 te Vlierden met Wouterina van der Schans (1839-1914) trouwde, werd de familierelatie tussen de boeren op beide hoeven weer hersteld. Herman nam enkele jaren later de boerderij van zijn schoonouders over, waardoor vanaf nu beide hoeven werden bewoond door een familie Huizing.

De Maatschappij concludeerde gaandeweg dat de boerderijen te ver verwijderd lagen van de voorzieningen voor protestanten in Deurne. Daarom werden beide boerderijen op 28 juli 1881 in het openbaar verkocht. Boerderij B.11, voorheen bekend als B.12, werd verkocht aan Karel Manders (1840-1918). Hij vestigde zich op 24 december 1881 op de boerderij met zijn gezin. In dezelfde week verhuisde Aaltje Harms Baas met haar zoon, nicht en dienstmeid naar Deurne.

Manders bewoonde en bewerkte de boerderij dus vanaf 1881. Hij werd hierbij in 1884 enkele maanden geholpen door dienstknecht Cornelis Martens (1856). In 1915 werd de boerderij overgedaan aan Petrus Antonius Welten (1865-1940), mogelijk in de vorm van verpachting. Manders verhuisde naar wat vermoedelijk later Heibergweg 5 zou worden, namelijk het adres B.8. Enkele jaren later vertrok Welten weer, en werd Manders' zoon Martinus Manders (1874-1959) hoofdbewoner. Hij zou de boerderij tot aan het einde van zijn leven blijven exploiteren, waarna zoon Karel Adrianus Manders (1923-2011) de boerderij van zijn vader overnam. Karel was in 1956 gehuwd met Martina Josepha Manders (1927-2007) en kreeg op de boerderij, die per 1 januari 1955 het adres Brouwhuisweg 9 had gekregen, 3 kinderen. Zij groeiden samen met de kinderen van buurman Marinus van Rooij (1915-2001) op. Karel's broer woonde inmiddels op een boerderij op het latere adres Baleman 3, een zijweg van de Heitveldweg.

In het kader van de ontwikkeling van Bedrijventerrein Zuidoost-Brabant werd de boerderij verkocht aan de gemeente Helmond. In 1999 verhuisden Karel en Tina naar Vlierden. In mei 2001 werd de boerderij vervolgens gesloopt, maar niet vóór een documentatie door de Stichting Historisch Boerderijonderzoek had plaatsgevonden. Op de plaats van deze boerderij staat nu de bedrijfshal van Smurfit Kappa.

Typologie

De boerderij was van het langgeveltype, waarbij de balken grotendeels op de buitengevels rustten. In het bedrijfsgedeelte heeft men aan de achterzijde een standvink geplaatst. Het woongedeelte bestond oorspronkelijk uit vier delen, met een gang vanaf de voorgevel. Aan de noordzijde lagen de goei kamer en de kelder met opkamer. Aan de zuidzijde lag de woonkeuken (herd). Het interieur van de boerderij was in de laatste fase aanmerkelijk beter bewaard gebleven dat dan van zijn buurman.

Literatuur

• Henk Beijers en Pieter Koolen – Vlierdens Verleden 721-1926 blz. 173-177
• Luuk Keunen - "De Achterste Beersdonk" in D'n Uytbeyndel nr. 48 blz. 3-6
• André Viersen, Luuk Keunen en Pieter Nouwt - Bouwhistorische verkenning van de boerderijen Heitveldweg 9 en 11 te Helmond (N.-Br.) oktober 2001 (Stichting Historisch Boerderij-Onderzoek)

Bronnen, noten en/of referenties