Werkgroep Deurne 35 jaar bevrijd

Het eerste voertuig in de optocht veteranen op 22 september 1979. Rechtsachter (zonder pet) Toon Manders, secretaris van de werkgroep.

Stanraer & District Pipe Band marcheert in de optocht van 22 september 1979 voor de voertuigen uit.
foto Peter van Oosterhout

Werkgroep Deurne 35 jaar bevrijd ontstond voorjaar 1979 op initiatief van Tij Kools, Toon Manders en Toon Berkers (1952). Oud-verzetsman Henk Struik was als adviseur betrokken. Nicoline Koning ontwierp het logo van de werkgroep: een duif die door het prikkeldraad vliegt en zich bevrijdt. De werkgroep vond vele vrijwilligers bereid om aan haar activiteiten mee te werken.

Die activiteiten vonden plaats rond 24 september 1979, omdat het centrum van Deurne 35 jaar geleden op die dag was bevrijd. De werkgroep wilde in Deurne meer aandacht voor het vieren van de bevrijding dan in de jaren zestig en zeventig het geval was. In het voorwoord van het boekje Deurne 35 jaar bevrijd: “Het was er de werkgroep niet om te doen de mensen alleen herinneringen te laten bekijken. Zij wilde jong en oud doen nadenken over de oorlog en over de onderdrukking door het fascisme. Tevens als waarschuwing tegen heroplevend fascisme in West-Europa en tegen de onderdrukking die vandaag de dag miljoenen mensen doet lijden.”

Tentoonstelling

Van vrijdag 21 tot en met maandag 24 september 1979 stond Gemeenschapshuis De Vierspan in het teken van een grote overzichtstentoonstelling. In de voorafgaande maanden werden artikelen over de bezetting en de bevrijding gepubliceerd in de lokale weekbladen, steeds vergezeld van oproepen aan inwoners om foto’s en spullen beschikbaar te stellen. Dit leidde tot veel foto’s die niet eerder bekend waren. Ook kwamen inwoners met attributen die zij jarenlang bewaard hadden, zoals bonkaarten, persoonsbewijzen, dagboeken, oude radio’s, knijpkatten, verduisteringslampen, tabak van eigen teelt en exemplaren van het ondergrondse blad De Vrije Pers. Het gemeentelijk archief en het Oorlogsmuseum Overloon stelden originele aanplakbiljetten en verordeningen uit de bezettingstijd beschikbaar, waarvan sommige met de tekst “Voor Joden Verboden”.

Voorafgaand aan de opening op vrijdag 21 september belegde de werkgroep een informele bijeenkomst met genodigden, onder wie een aantal (oud-)Deurnenaren die actief waren geweest in het ondergrondse verzet. Tot de aanwezigen behoorden oud-huisarts Peter van Noord (1909-1985), Gerrit van Benthem (1910-1997), en oud-burgemeester Lambooij (1904-1992).

Optocht

Trekpleister op zaterdag 22 september was de Schotse “Stanraer & District Pipe Band”, die een optreden van een uur verzorgde binnen en buiten De Vierspan. Daarvoor marcheerde de band voor een optocht uit van circa 20 oude legervoertuigen, met geallieerde veteranen die aan de bevrijding van de Peelregio hadden meegedaan. Vier van de aanwezige Schotten waren in 1944 zelf betrokken bij de bevrijding van Deurne. De Engelse en Schotse oud-militairen waren te gast in Helmond en deden ook Deurne aan. De optocht trok duizenden belangstellenden op de route die via Julianastraat, Stationsstraat, Heuvelstraat, Helmondseweg, Markt en Martinetstraat naar de Hogeweg liep.

Scholen

Op maandag 24 september was de tentoonstelling alleen toegankelijk voor leerlingen uit de bovenbouw van de lagere scholen, zoals de basisschool toen nog heette. Vooraf was in de klas aandacht aan de bevrijding besteed, met lespakketten die de werkgroep beschikbaar had gesteld. Voor het bezoek aan de tentoonstelling had een onderwijswerkgroep een route met opdrachten gemaakt.

Boekje

Daarnaast trok de tentoonstelling circa 2.500 betalende bezoekers. Velen van hen kochten voor 5 gulden een exemplaar van het boekje Deurne 35 jaar bevrijd, dat door Toon Berkers en Nicoline Koning was geschreven en door Tij Kools werd gedrukt. Het telde 48 bladzijden, waarvan de helft met illustraties. De tekst ging over de crisisjaren en de mobilisatie, vervolgens het leven onder de bezetting en ten slotte over collaboratie, verzet en bevrijding.

Bevrijdingsbeeldje

Door de inzet van vrijwilligers en gratis medewerking van instellingen, konden de kosten worden gedekt uit entreegelden en een aanvullende gemeentelijke bijdrage van 2.000 gulden. Daarnaast werden 1.100 exemplaren van het boekje verkocht. Vooraf was aangegeven dat de netto opbrengst van het boekje zou worden bestemd voor een bevrijdingsbeeldje. Dit werd op 20 december 1980 in de openbare bibliotheek van Deurne onthuld.

Enkele jaren later werd de werkgroep door burgemeester Van Genabeek gevraagd om bij te dragen aan de viering van Deurne 40 jaar bevrijd.