Schilderijencollectie Huygens van Löwendal
De grote schilderijencollectie Huygens van Löwendal, eigendom van jonkheer Rutger Bangeman Huygens van Löwendal (1805-1885) op de Hazeldonk, raakte bij tenminste twee grote veilingen in 1850 en 1853 verspreid.
Over de aard van deze collectie is bijzonder weinig bekend. In de notariële actes, die bij de publieke verkopen van 1850 en 1853 werden opgesteld, worden helaas geen bijzonderheden van de schilderijen of de namen van de makers genoemd. Gelukkig kennen we wel enige namen van meesters die in het bezit van Huygens van Löwendal waren.
De veiling van 1850[bewerken | brontekst bewerken]
De Somerense notaris Frederik Willem Adriaan van Riet, onder wiens leiding de eerste veiling van 9 oktober 1850 plaatsvond, liet namelijk enige advertenties plaatsen in landelijk verspreide kranten. Een advertentie verscheen in De Noord-Brabanter van 1 oktober 1850. Hierin werden de te veilen schilderijen als volgt gepresenteerd:
- Eene bijzonder schoone verzameling van ongeveer 100 stuks SCHILDERIJEN op DOEK en PANEEL, van Moderne en oude Meesters, waaronder van Wouwermans[1], Circuazzi[2], Poussin[3]; eene SCHETS van Rubens[4], een extra fraai PASTEL van Latour[5], en een 15-tal GODSDIENSTIGE ONDERWERPEN voorstellende, bijzonder geschikt voor Kerken en Kappellen.
Deze advertentie verscheen twee dagen later nog eens in die krant.
Ook in het Algemeen Handelsblad van 1 oktober 1850 verscheen onder nummer 14400 een wat beknoptere advertentie. Daarin wordt een aantal van ongeveer 100 stuks schilderijen op doek en paneel genoemd. Volgens de notariële akte werden er 66 schilderijen geveild maar mogelijk waren er in de geveilde meubelstukken nog meerdere schilderstukken verwerkt.
Het duurst verkochte schilderij ging voor 71 gulden naar de Eindhovense notaris Willem Huismans, die van de kopers zowel qua geldbedrag als qua aantal schilderijen veruit het meest spendeerde. In bijgaand staatje is te zien wie de kopers waren.
| koper | bedrag in guldens |
aantal schilderijen |
|---|---|---|
| August de Maurissens, particulier te Vlierden | 20,75 | 7 |
| Eduard Goudstikker, koopman te Rotterdam | 38,10 | 12 |
| Eduard Haupt, commies te Deurne | 13,85 | 12 |
| Ferdinand De Smeth, particulier te Deurne | 47,00 | 2 |
| Hendrik van Baar, secretaris te Deurne | 7,55 | 2 |
| Jacop Carp, fabrikant te Helmond | 9,25 | 1 |
| Jan Willem van de Mortel, burgemeester te Deurne | 3,30 | 1 |
| Louis Sala, particulier te 's-Hertogenbosch | 18,50 | 3 |
| Theodorus Passtoors, dokter te Deurne | 14,40 | 6 |
| Theodorus Strijbosch, bakker te Asten | 4,00 | 1 |
| Willem de Cok, priester te Gemert, | 12,10 | 1 |
| Willem Huismans, notaris te Eindhoven, | 344,55 | 18 |
| Totaal | 533,35 | 66 |
Opvallend is de naam van de Rotterdamse koopman 'Eduard' Goudstikker. Vermoedelijk gaat het hierbij om Salomon Elias Goudstikker (1825-1892). Diens broer Jacob (1836-1917) was de grootvader van de bekende Amsterdamse kunsthandelaar Jacques Goudstikker (1897-1940).[6]
Mogelijk hangt deze kunstveiling samen met het overlijden van de Deurnese notaris en burgemeester Gerrit van Riet in februari 1850. Omdat deze collectie geveild werd in het kasteel van Deurne is het waarschijnlijk dat deze schilderijen daar ook grotendeels of allen hingen. Gerrit van Riet woonde in het Klein Kasteel en na zijn overlijden moest er vanwege de komst van nieuwe bewoners voor de schilderijen een nieuwe bestemming gevonden worden. Het feit dat zo veel schilderijen opgekocht werden door de Eindhovense notaris Huismans zou er op kunnen duiden dat die de schilderijen al kende van vroegere bezoeken aan zijn Deurnese collega.
De veiling van 1853[bewerken | brontekst bewerken]
Ook de veiling van 1853 hing nauw samen met een verhuizing. Helena Pappaert, de vrouw van jonkheer Bangeman Huygens van Löwendal, die al sinds lange tijd (officieus) gescheiden van haar man in Vlierden op de Hazeldonk woonde, wilde in 1853 een langdurige reis naar Frankrijk maken en vroeg daarvoor een paspoort. Het feit dat ze toen naast de schilderijcollectie ook de huishoudelijke liet veilen duidt erop dat ze toen al niet van plan was om ooit naar terug te keren.
Nadat ze van haar man schriftelijke toestemming had ontvangen om tot veiling over te gaan gaf zij de uitvoering daarvan in handen van de Deurnese notaris Carel Lodewijk van Riet. Deze liet in De Noord-Brabanter van 11 oktober 1853 de volgende advertentie plaatsen:
- De Notaris VAN RIET te Deurne, zal op den 18 October 1853, en volgende dagen telkens des morgens om 9 uren te beginnen, op den huize Hazendonk, gemeente Vlierden, provincie Noordbrabant, voor zijne principalen publiek VERKOOPEN Eene extra goed geconserveerde verzameling SCHILDERIJEN van voorname Meesters, waaronder er voorkomen van van Dijk[7], Jordaans,ref>De Vlaamse barokschilder Jacob Jordaens (1593-1678)</ref>, Martin-de-Vos[8], Cirquosi[9] en anderen; GIPSE BEELDEN , een BEWEEGBAAR BEELD, (mannequin), geprepareerd SCHILDERDOEK, enz. FRAAIJE MEUBELS Bestaande in: MAHONIEHOUTEN en andere STOELEN, TAFELS, LINNEN KASTEN, antique LADETAFEL, CANAPÉE, PENDULES, eene Engelsche PIANO van 6½ Octaaf, DAMAST TAFEL, GOED; voorts circa 300 flesschen fijne en ordinaire WIJNEN. Allerlei Keuken Gereedschap, Kook- en andere KAGCHELS; een KARRETJEN, eene Hooge KAR; onderscheidene PLOEGEN, een Beender MOLEN en verdere Landbouwers Gereedschappen. (580)
Als het om schilderstukken gaat die afkomstig zijn van de namen in de advertentie gesuggereerd worden dan is ook deze in 1853 geveilde collectie naar huidige maatstaven gemeten zeer waardevol.
Hoeveel schilderijen hier precies geveild werden is niet bekend. Dikwijls werden meerdere schilderijen in één koop verkocht en de notaris noteerde dan slechts schilderijen. Bij deze verkoop kregen de notabelen en welgestelden uit de directe omgeving van Vlierden wat meer kans. Veel schilderijen werden aangekocht door de Astense huisarts Bernhard Martzeller. De totale collectie schilderijen bracht deze keer ruim 175 gulden op.
| koper | bedrag in guldens |
aantal schilderijen |
|---|---|---|
| Theodor Willem Passtoors, dokter te Deurne | 0,50 | tenminste 2 |
| Bernhard Martzeller, dokter te Asten | 71,15 | tenminste 8 |
| Hein van Baar, secretaris te Deurne | 21,45 | tenminste 8 |
| Willem Wesselman, advocaat te Helmond | 3,75 | tenminste 2 |
| Maria Hummelinck, rentenierster te Asten | 4,65 | tenminste 2 |
| Daniel van Perls, commies te Someren | 14,60 | tenminste 3 |
| Leonardus Thunus. koopman te Helmond | 1,90 | tenminste 2 |
| Daniel van Lierop, slager te Asten | 1,20 | tenminste 2 |
| Johannes Wasserman, ontvanger te Asten | 2,80 | tenminste 2 |
| Marten Kooij, ambtenaar te Asten | 1,25 | tenminste 2 |
| Piet de Jong, notaris te St.Oedenrode | 5,25 | tenminste 2 |
| Wouter van Deventer, voerman te Deurne | 2,60 | tenminste 2 |
| Hendrik Kemps, pastoor te Asten | 4,25 | tenminste 2 |
| Piet Prinssen, molenaar te Asten | 10,30 | tenminste 2 |
| Cornelis de Wit, schoenmaker te Asten | 1,50 | 1 |
| Louis Sala, koopman te 's-Hertogenbosch | 8,50 | tenminste 2 |
| Jan van den Heuvel, timmerman te Stiphout | 3,00 | tenminste 2 |
| Arnoldus van Hoek, jachtopziener te Deurne | 16,75 | 2 |
| Totaal | 175,40 | tenminste 48 |
Zowel dokter Pastoors als Hein van Baar, zelf ook amateurkunstschilder en grootvader van kunstschilder Huub van Baar, gingen bij beide veilingen met schilderijen naar huis ging. Caspar Peerbooms, een achterkleinzoon van dokter Passtoors, schilderde in zijn vrije tijd. Arnoldus van Hoek, de overgrootvader van de artistiek getalenteerde Piet van Hoek, hoorde ook tot de kopers van 1853.
Referenties
|