Hand- en spandiensten

Hand- en spandiensten waarbij de inwoners gratis of tegen een kleine vergoeding zichzelf en hun trekwerktuigen en trekdieren beschikbaar moesten stellen, waren vroeger ook in Deurne en Vlierden heel gebruikelijk.

Vooral in oorlogstijd werd veel gebruik gemaakt van de verplichte diensten van de bevolking. In de gemeenterekeningen zijn nog veel lijsten bewaard gebleven, waarop nauwkeurig de vele karrevrachten staan opgetekend.

Het spreekt voor zich dat velen zich probeerden te onttrekken aan de verplichte werkzaamheden, zoals het opknappen van wegen of het vegen van beken. Of men stuurde werkkrachten die ook op de boerderij nauwelijks in staat waren om goed werk te leveren. Daarom werd in september 1797 bepaald dat voortaan door de gemeente werd aangewezen wie de werkzaamheden moest komen verrichten. Als de aangewezene niet verscheen of onvoldoende werk leverde dan kostte hem dat dagelijks een boete van vijf stuivers als hij met de schop werkte en van 15 stuivers als hij met de kar moest werken. Deze boete kwam ten gunste van hen die wel aanwezig waren en wel goed werk leverden.

In de eerste helft van 1814 moesten veel Deurnese en Vlierdense boeren hun paarden en karren beschikbaar stellen bij de strijd tegen Napoleon. Het gevolg was dat ze met ossen hun landerijen moesten ploegen. Maar ook in vredestijd waren de verplichte hand- en spandiensten gebruikelijk. Zo waren op het Riet de aangrenzende eigenaren eeuwenlang verplicht om de wegen en duikers bij hun landerijen te onderhouden.

In 1866 wilde Deurne de weg naar Meijel aanvankelijk ook aanleggen met gebruikmaking van hand- en spandiensten. Op die voorwaarde kreeg de gemeente zelfs 75% van de overige kosten van de provincie vergoed. Maar later bedacht de gemeente dat de daarstelling van bedoelden weg door middel van hand- en spandiensten tot eene gebrekkige bewerking zouden leiden en vroeg om een gewone aanbesteding met behoud van het subsidiepercentage.

In 1882 waren de wegen in Deurne in zeer slechte staat en de gemeente besloot om deze met hand- en spandiensten op te knappen. De gemeente werd ingedeeld in wijken en per wijk moest zoveel werkvolk worden aangeleverd dat dagelijks zo'n 40 tot 50 man, voor halve dagen, voor de gemeente aan het werk was. In vier jaar tijd werd zo het Deurnese wegennet men minimale overheidskosten in orde gebracht.

In 1928 werd bij het opstellen van een begroting voor het opknappen van de Loonse Baan, de huidige Eikenlaan, er nog van uitgegaan de dat belanghebbende boeren daarbij hand- en spandiensten verrichtten. Maar in de verdere loop van de 20e eeuw raakte deze verplichting buiten gebruikt.

Vrijwillige hand- en spandiensten werden vooral geleverd bij nieuwbouw van kerken in de verschillende kerkdorpen na oproep daartoe door de bouwpastoor.