Rijksveldwacht brigade Deurne

Leden van het korps Rijksveldwacht Deurne. Helemaal links, zittend: Johannes Bernardus Tegelaers (1888-1944), de overige leden zijn (helaas nog) onbekend.
Foto collectie Zus Peters-Tegelaers

Voormalig politiebureau aan de Martinetstraat
Foto collectie Ton Hartjens

Een Rijksveldwachter was de benaming van een politioneel ordehandhaver.

Nederland kende gemeenteveldwachters en rijksveldwachters. De eersten hadden alleen bevoegdheden binnen de eigen gemeente, en daarom waren gemeenteveldwachters vaak tevens aangesteld als onbezoldigd rijksveldwachter.

De gemeenteveldwachter was nauwelijks een professionele politieman. De gemeente vond de functie van veldwachter ook niet erg belangrijk. Hij werd slecht betaald en boezemde waarschijnlijk weinig ontzag in zijn doorgaans versleten uniform. Vaak moest een gemeenteveldwachter vragen of hij op kosten van de gemeente na jaren een nieuwe uniformjas mocht kopen.

Ook het salaris van de gemeenteveldwachter was laag. Gemiddeld verdiende een gemeenteveldwachter rond 1900 zo'n 250 gulden per jaar. Verschil qua inkomen was afhankelijk van de neventaken. Was de gemeenteveldwachter ook gemeentebode en opzichter bij openbare werken, dan kreeg hij toeslagen van 25 tot 50 gulden per jaar.

Vanaf de jaren 1930 treed een zekere professionalisering in. Zo had de gemeenteveldwachter recht op dertig gulden rijwielvergoeding, vijftig gulden diplomatoelage, honderd gulden uniformgeld, vrije woning en medische behandeling. De nieuwe gemeenteveldwachter stond ook niet meer overal alleen voor. Bij bijzondere gelegenheden als bijvoorbeeld de kermis stonden rijksveldwachters van het district of leden van de Koninklijke Marechaussee hem bij. De gemeenteveldwachter werd vanaf de jaren dertig ook ingezet als zedenmeester.

Bewapening

De Gemeente Veldwachters in Deurne en Liessel waren allemaal uitgerust met een zogenaamde “Hartsvanger” (een kort en dik snijzwaard). In 1927 werd er een nieuwe provinciale instructie van kracht die aangaf dat een Gemeente Veldwachter in Noord-Brabant in het bezit moest zijn van een “Klewang” of “Sabel”. Na overleg met de andere veldwachters stuurde Chef Veldwachter Franciscus de Clerck (1885-1958) op 19 januari 1927 een brief aan B&W van Deurne en Liessel dat er gekozen was voor de “Klewang” met het verzoek “elke gemeenteveldwachter in het bezit te stellen van een Klewang volgens het alhier aanwezige model”. Uiteindelijk is het toch geen klewang geworden, maar een sabel (de zg. veldwachterssabel).

Bureau

In die tijd was het ook heel gewoon dat een veldwachter / politieman een bureau aan huis had of in het bureau woonde. In het eerste geval kreeg de betreffende veldwachter daar dan een (kleine) vergoeding voor. In het tweede geval woonde hij er meestal gratis. De verzorging van de arrestanten was dan tevens zijn taak. Meetstal draaide de vrouw des huizes daarvoor op want de arrestanten aten met de pot mee. In Deurne bijvoorbeeld fungeerde een deel van huize Landzicht (Stationsstraat A.53), het woonhuis van groepscommandant Theo Koenders, tot 1953 als "groepsbureau". Na die tijd werd het politiebureau in het Gemeentehuis gevestigd en weer later in het politiebureau aan de Martinetstraat.

Korps Rijkspolitie

In 1945 kreeg Deurne de beschikking over een meer professionele politieorganisatie, het korps:Rijkspolitie Deurne.

Zie ook de artikelen Bijzondere veldwachters en Politie.

(Rijks)veldwachters, werkzaam in de "gemeente Deurne (en Liessel)", waren (lijst nog onvolledig):

Naam	Opmerking	Periode	Rang
Aarts, Michiel	onbezoldigd	ca 1870 - ca 1875
Aarts, Petrus Johannes			gemeenteveldwachter
Althuizen, Franciscus			gemeenteveldwachter
Althuizen, Nicolaas			veldwachter
Althuizen, Nicolaas	onbezoldigd	1877 - 1898	rijks-veldwachter
Althuizen, Pieter François			gemeenteveldwachter
Althuizen, Willem		1891 - 1892	veldwachter
Blaauw, Johannes Albertus		1938 - 1946	brigadier-majoor
Boerenkamp, Francis		ca 1905-1931
Boomgaard, Paulus Gerardus		1906 - 1907	rijksveldwachter
Boven, van Theodorus		? - ?	?
Bruggemans, Carel Leendert Johannes		1884 - 1887	brigadier rijksveldwacht
Clerck Franciscus		1916 - 1940	chef-veldwachter
Essen, van den Jacobus Vincentius	onbezoldigd	1881 - 1885	rijksveldwachter
Fransen, Paulus		1876 - 1892	veldwachter Vlierden
Fransen, Piet		1926 - 1928	veldwachter Deurne
Hammen, van der Jan Hendrik		1895 - 1898	brigadier rijksveldwacht
Heijden, van der Arnoldus	onbezoldigd (Vlierden)	voor 1907 -	rijksveldwachter
Heijden, van der Johannes	onbezoldigd	1852-1871
Hendriksen, Christiaan Albertus		1883 - 1883	rijksveldwachter
Heurik, van den Arnoldus		? - ?
Heuvel,van den Johannes Hendricus			gemeenteveldwachter
Hoebergen, Gerardus	onbezoldigd	voor 1892 - na 1900	veldwachter
Hoek, van Antonie	onbezoldigd	1865 - ca 1877
Hoek, van Francis	onbezoldigd	1862 - 1910
Huizing, Evert		1886 - na 1889	3e klas, rijksveldwachter
Iven, Wilhelmus	onbezoldigd (Vlierden)	1901 - 1907	gemeenteveldwachter
Jansen, Christiaan		1912-1924	brigadier-majoor rijksveldwacht
Kartner, Hendrik	onbezoldigd	1858 - ca 1877	rijksveldwachter
Kartner, Johannes Baptista	onbezoldigd	1870 - 1888	rijksveldwachter
Keunen, Willem	onbezoldigd	1877 - ca 1879
Koenders, Theo		1943 - 1945	groepscommandant
Liebregts, Sebastiaan	onbezoldigd (Vlierden)	1906 -
Maas, Adriaan	onbezoldigd	1862 - 1865	veldwachter
Martens, A	onbezoldigd	ca 1902
Orleans, Eduard François		1887 - 1895	brigadier rijksveldwachter
Ouwerling, Arie		1878 - 1883	brigadier
Pijnen, Jacobus		1929 - 1932	rijksveldwachter
Roest, Walterus		1901 - 1925	gemeenteveldwachter
Rooijakkers, Cornelis	Vlierden		buitengewoon veldwachter
Schaik, Eimericus Antonius		1914 -1915	gemeenteveldwachter
Schijndel, van Antonius	onbezoldigd	1892 - na 1898
Slaats, Antonie	onbezoldigd	1893 - 1906	veldwachter
Strijbosch, Hendrik	onbezoldigd	1865 - ca 1877
Urlings, Mathias Hubertus		1936 - ?	brigadier-titulair rijksveldwachter
Ven, van de Johannes Paulus	onbezoldigd	? - 1873	veldwachter
Verstappen, Hendrik		1919 - ?	gemeenteveldwachter
Verstappen, Johannes Hendricus		1914 - 1915	veldwachter
Vosmeer, Joseph		1932 - 1936	brigadier-titulair rijksveldwachter
Vosters, Antonius Johannes		1890 - ?	rijksveldwachter
Vullings, Johannes Alphons			veldwachter
Warenburg,van de Franciscus		1899 - 1920	brigadier-rijksveldwachter
Wich, Coenraad Wilhelmus		1885 - 1888	veldwachter

Referenties