Steenfabriek Willems-de Koning

Willems-de Koning had in 1910 met telefoonnummer 8 een van de elf telefoonaansluitingen die er toen in Deurne waren.

In de 20ste eeuw was steenfabriek Willems-de Koning (Willems-Rooijakkers) nog een van de twee bestaande industriële steenbakkerijen in Deurne.

Stichting en eigendom

Mechelina Leenders (1840-1906), de weduwe van de houthandelaar Martinus de Koning (1843-1892), vestigde zich in 1899 als steenfabrikant aan de Derpsche Heide C.97. Ze kocht de steenoven van de gebroeders Sjef en .. Goossens en wilde de zaak grootscheeps aanpakken. Zelf bleef ze in Best wonen en liet de dagelijkse gang van zaken over aan haar schoonzoon Adrianus Cornelis Willems. Hij was geboortig van Hoogeloon, woonde ook in Best en dreef de zaak in Deurne samen met Frans Rooijakkers, de bouwer van het Deurnese gemeentehuis in 1895, onder de naam “Willems-de Koning”. In de volksmond was de fabriek ook bekend als “Willems-Rooijakkers”.

Willems en Rooijakkers waren twee pioniers op het gebied van de industriële baksteenfabricage. Ze pakten de zaak voortvarend aan en installeerden een stoomwerktuig. In 1902 had de fabriek al 39 mannen, 5 vrouwen, 12 kinderen en 14 paarden in dienst. Zelfs werd er vergunning gevraagd en verkregen tot het aanleggen van een spoorlijntje, een zogenaamde Décauville-baan, over de publieke weg om daarmee de leem aan te voeren. Frans Rooijakkers trad echter al vóór 1908 uit.

Na het overlijden van Willems in 1922 werd de zaak voortgezet door zijn weduwe mevr. Godefrida Theresia Willems-de Koning (1872-1932), later door haar zoon Jan. De naam werd in 1922 gewijzigd in Stoomsteenfabriek St.Willibrordus. De stoomkracht zal waarschijnlijk toegepast zijn bij het mengen van de klei; of toen ook al de vorming van de stenen geautomatiseerd was is nog onbekend.

Arbeidsconflict 1930

In februari 1930 ontstond er een hevig arbeidsconflict tussen de arbeiders en de fabrieksleiding van Willems-de Koning van Van Daal-Goossens. Toen de de arbeiders niet akkoord gingen met de aangeboden loonvoorwaarden werd een deel van hen ontslagen. De kwestie betrof de lonen van de. leemdelvers, die van april tot oktober in de fabriek werkten. De katholieke bond van steenfabrieksarbeiders St. Stephanus eiste vervolgens dat de ontslagen ongedaan gemaakt werden; zo niet dan zouden alle werknemers gaan staken. De bond wilde dat er een collectief arbeidscontract zou gaan gelden. De firma Van Daal-Goossens, waarvan slechts tien arbeiders bij de bond waren aangesloten, trof buiten de organisatie om een loonregeling met haar arbeiders, waardoor daar alleen niet-georganiseerde arbeiders in dienst bleven. Bij het conflict bij de firma Willems-de Koning was echter arbeidersbond als bemiddelaar betrokken. De kwestie werd op de spits gedreven toen het hoofdbestuur van "St. Stephanus" een ultimatum stelde, dat er op neerkwam, dat indien de door deze loonkwestie, ontslagen leemdelvers steenmakers niet op 21 februari weer waren aangenomen, de stopzetting van fabriek zou volgen door de organisatie, Op woensdagavond 19 februari werd er stevig onderhandeld tussen de directie van Willems-de Koning en twee leden van het hoofdbestuur van de bond, waarna door de directie een collectief contract, dat voor de hele provincie gold, werd aanvaard. Daarbij was onder meer bepaald dat

• een kindertoeslag van 1 % van het netto loon werd betaald,
• de drie Christelijke feestdagen werd betaald met ƒ 2,30 per dag,
• een vrije dag bij bevalling, huwelijk en overlijden werd vergoed met 3 gulden per dag,
• het minimum uurloon voor leemdelvers 36 cent werd,
• bij aangenomen werk of werk in tarief 25 % op het uurloon kwam,
• ovenwerkers minimaal een loon 24 gulden per week ontvingen,
• het loon van steenmakers-afstrijkers 13 cent per 1000 stuks was,
• het loon van zanders neerslagers 12½ cent per 1000 stuks was,
• het loon voor leemladers 12 cent per 1000 stuks was en
• de jongenslonen naar evenredigheid werden verhoogd.

Deze overeenkomst werd contractueel vastgelegd en de gewijzigde lonen gingen per 1 april 1930 in en alle ontslagen steenarbeiders werden per 22 februari weer te werk gesteld.

De georganiseerde arbeiders van Willems-de Koning hadden daardoor een betere voordeliger overeenkomst dan de ongeorganiseerden van Van Daal-Goossens. Laatstgenoemden verdienden als volgt: de steenmakers strijkers 11½ cent per 1000 stuks, zanders-neerslagers 11 cent per 1000 stuks., leemladers 11 cent per 1000 stuks en zij misten de kindertoeslag, uitbetaling van de Christelijke feestdagen, enz.

Einde

De steenfabriek van Willems-Rooijakkers werd rond 1937 overgenomen door de buurman, Steenfabriek Van Daal-Goossens. Rond 1964 werden de ringovens van beide vroegere fabrieken (inmiddels allebei onderdeel van Van Daal-Goossens) afgebroken en vervangen door één nieuwe oven.

Bronnen, noten en/of referenties