Peelland

Peelland is de benaming voor het zuid-oostelijk deel van de provincie Noord-Brabant, waarin de gemeente Deurne ligt. De naam is afgeleid van de naam van een hoogveengebied dat de oostelijke grens van de streek vormt, de Peel.

Het Kwartier van Peelland is tevens de benaming voor één van de vier kwartieren van de voormalige Meierij van 's-Hertogenbosch, die in de zestiende en zeventiende eeuw weer een onderdeel van het hertogdom Brabant vormde. De andere drie kwartieren van deze meierij waren Kwartier van Kempenland, Kwartier van Maasland en Kwartier van Oisterwijk met ieder hun eigen kwartierschout en andere fucntionarissen. De bestuurlijke hoofdplaats van Peelland was in de Middeleeuwen de plaats Sint-Oedenrode, dat haar positie mogelijk ontleende aan haar voormalige functie van hoofdzetel voor het Graafschap Rode. Het graafschap Rode is volgens historicus Martien van Asseldonk mogelijk de voorloper van het kwartier Peelland.

Het "Kwartier van Peelland" bestond uit de heerlijkheden:
Asten, Beek en Donk, Deurne, Geldrop, Heeze, Helmond, Kranendonk, Leende en Zesgehuchten, Liempde, Lieshout, Liessel, Mierlo, Sterksel, Stiphout en Croy en Vlierden.
en navolgende statendorpen:
Aarle, Bakel, Breugel, Erp, Lierop, Nederwetten, Nuenen-Gerwen, St-Oederode, Schijndel, Someren, Son, Tongelre en Veghel.

Later verschoof de geografische aanduiding van Peelland ietwat naar het zuidoosten van Brabant. De bestuurlijke rol van het kwartier werd overgenomen door Helmond, nu één van de belangrijkste plaatsen in Peelland en de huidige "hoofdstad van de Peel".

Peelland moet niet verward worden met de Peel, een naam voor het hoogveengebied. In het dagelijks spraakgebruik wordt de streek ook wel eens aangeduid met Peel, doch dit is feitelijk incorrect.

De Kwartiervergaderingen en de verslaglegging

De kwartiersvergaderingen werden in de beginfase altijd uitgeschreven door de kwartierschout en via een bode werden uitnodigingen bezorgd in de diverse plaatsen. De griffier zorgde voor het vastleggen van de belangrijkste zaken die ter vergadering werden ingebracht. De slotformule luidde meestal "...aldus gedaen geproponeert (=voorgesteld) ende geresolveert (= besloten) ten daege maende ende jaere voers[creven]...", ondertekend door de griffier.

Uit ieder statendorp of heerlijkheid moest een afgevaardigde aanwezig zijn bij de vergaderring van het kwartier. De afgevaardigde mocht een vervanger aanwijzen, maar dat moest wel iemand zijn die onder ede stond, zoals een secretaris of borgemeester. De jaarlijkse vergoeding voor de afgevaardigde bedroeg volgens het reglement van 1694 voor ieder dorp 25 gulden. Meestal werd er in Helmond vergaderd, soms ook in Aarle-Rixtel. In maart 1666 werd er "overmits dese troubele tijden binnen de stadt 's-Hertogenbossch ten huijse van Hendrick van Berchem vergaderd.

Enkele opmerkelijke zaken

Op 8 maart 1668, dus vier jaar eerder dan wat landelijk als het rampjaar 1672 bekend staat, kwamen enkele vertegenwoordigers van het kwartier van Peelland met de hoofdschout van Den Bosch bijeen in Helmond. Ze bespraken de rampzalige toestand in het kwartier Peelland, er was namelijk massale veesterfte, door het aanhoudende hoog water was veel hooi bedorven, door de daarop volgende droogte en hagelbuien was ook nog eens de oogst grotendeels verloren gegaan. Voeg daar nog bij dat met zowel Franse als Staatse troepen had moeten inkwartieren.

In mei 1668 hielden zich wolven op in de omgeving van Helmond, Aarle en Beek, die schade aanrichtten bij het vee. Op 29 mei werd besloten tot een generaele wolffsjacht om die dieren te verjagen en, zo mogelijk, te doden, waarbij ook de andere kwartieren en het land van Ravenstein betrokken werden

Deurnese en Vlierdense afgevaardigden bij de vergaderingen van kwartier Peelland
Datum	Deurne	Vlierden
12 maart 1663	Philips Claessen, schepen	Willem Hendricx, borgemeester
2 mei 1663	Michiel Hendrick Goloffs, president	Jan Hendricx, borgemeester
15 oktober 1664	Johan van Gemert, drossaard	Wilbert Adriaens, borgemeester
5 januari 1665	Johan van Gemert, drossaard	Otto de Visschere, gecommitteerd
10 maart 1665	Jan van Gemert, drossaard	Peter Andriessen
4 mei 1665	Johan van Gemert, drossaard, en mr. Laureijns, gecommitteerde	Otto de Visscher, Aerdt Marcelis en Andries Goorts, gecommitteerden
22 maart 1666	de drossaard en president	Jan Hagemans, schepen
29 mei 1666	Michiel Hendrick Goloffs, president, en Jacob Goorts, schepen
18 april 1667	Michiel Hendrick Goloffs	Peter Tijssen, borgemeester
14 mei 1667	Michiel Hendrick Goloffs
29 mei 1668	Michiel Hendrick Golooffs, president
17 maart 1669	Michiel Hendrick Goloffs, president
3 april 1669	Michiel Hendrick Goloffs
9 juni 1670	Hendrick van Winterlroij, drossaard	Peter Joosten, borgemeester
21 juni 1670	baron Van Leefdael, heer van Deurne, en drossaard Wintelroij	Peter Joosten, borgemeester
6 september 1670	Hendrick Wintelroij, droassaard	Peter Joosten, borgemeester
28 oktober 1671	jonker Winterroij, drossaard	Joannes Roeffs, secretaris, Frans Willems, borgemeester
27 april 1672	jonker Van Winteroeij, drossaard
9 mei 1672	jonker Winterroeij
14 april 1694	Louis Caesteker, drost	Jan Vervoorendonck, borgemeester
13 juli 1801	Eijmert Hendrik Goossens	P. Fransen
12 juli 1802	Eijmert Hendrik Goossens en Willem de Veth	P. Fransen, president, en A. Ramaer, secretaris
31 mei 1803	Hendrik Aarts	Johannes Goossens en A. Ramaer, secretaris
11 juli 1803	Willem Antony van de Mortel, lid van ’t gemeentebestuur	Johs. Goossens, president, en A. Ramaer, secretaris
3 oktober 1803	Francis Verbeek, lid van ’t gemeentebestuur, en G. van Riet, secretaris	Joseph van Tilburg, schepen
2 januari 1804	Hendrik Aarts en Gerrit van Riet, secretaris	Johannes Goossens, president, en A. Ramaer, secretaris
9 juli 1804	Hendrik Aarts	Johannes Goossens, president, en Antony Ramaer, secretaris
8 juli 1805	Adriaan Corstens en G. van Riet secretaris	Johannes Goossens, president, en A. Ramaer, secretaris
14 juli 1806	A. Corstiaans, president	Th.J. Sengers, schout
13 juli 1807	Adriaan Corstiaans	Theodorus Zengers, schout, en A. Ramaer secr.
11 juli 1808	Adriaan Corstiaans en G. van Riet, secretaris	Theodorus Jois Sengers, schout civiel, en Johs. Goossens
10 hooimaand (juli) 1809	A. Corstiaans	Johs. Goossens en Johs. Meulendijks
9 juli 1810	Adriaans Corstiaans en G. van Riet, secretaris	Johannes Goossens

Literatuur

Henk Beijers - Wetenswaardigheden uit de Kwartiersarchieven van Peelland I- in D'n Uytbeyndel nr 32 (najaar 1995) pagina 2-4.