Democratie en censuskiesrecht in de 19e eeuw

Democratie en censuskiesrecht in de 19e eeuw lijken een tegenstelling in zich te dragen als we het hebben over een politiek systeem in Nederland dat sterk verschilt van het tegenwoordige.

De omvorming van de heerlijkheden Deurne en Liessel naar de gemeente Deurne en Liessel was een product van de Franse tijd (1795-1814), toen de bestuurlijke veranderingen elkaar in snel tempo opvolgden.

Aanvankelijk kwamen in de gemeente Deurne en Liessel slechts een klein aantal mannen in aanmerking om als kiescollege de raad periodiek te vernieuwen. Pas in de 20e eeuw (12 september 1917) zou namelijk het algemeen mannenkiesrecht ingevoerd worden, en in 1919 - via een initiatiefvoorstel - het vrouwenkiesrecht. Met de blik van tegenwoordig zouden we de situatie van vóór 1919 als relatief ondemocratisch beschouwen.

Ook in de gemeente Deurne en Liessel werd de eerste gemeenteraadsverkiezing, vermoedelijk in 1813, georganiseerd voor een klein deel van de bevolking. Er waren slechts enkele kiesgerechtigden. De belastingbetalende burgers vormden het kiesbureau. Aanvankelijk mochten alleen mannen, die een bepaald bedrag aan belastingen betaalden, stemmen. Dit systeem stond bekend als het censuskiesrecht. Bij de grondwetsherziening van 1887 werd die groep uitgebreid. Ook mannen die kentekenen van maatschappelijke welstand of geschiktheid (kunnen lezen en schrijven, in de praktijk voornamelijk notabelen zoals advocaten, geneesheren, notarissen etc., mochten vanaf toen meestemmen. De verkiezingen gebeurden in twee keer, omdat een aantal gekozenen voor de eer bedankten.

De eerste maire, later burgemeester genoemd, van de gemeente Deurne en Liessel werd Gerrit van Riet (1776-1850). Franciscus Arnoldus van Griensven (1775-1826), Lambert Hikspoors (1758-1842) en Lambert van Rijt, behoorden in 1813 tot de eerste groep "gekozen" raadsleden.