Eessens put

detail van de kaart van Draak uit 1716 met de Eessens put.

Ongeveer ter hoogte van de struik aan de linker over van de Kaweische Loop lag vroeger de Eessens put.

Eessens put is een grenspunt tussen Deurne en Bakel, dat al in 1325 werd genoemd bij de uitgifte van de gemeijnt van Deurne door de hertog van Brabant.

In de Vercrijghbrief van 1 maart 1325 werd de noordgrens van de heerlijkheid als volgt beschreven:

... voor den Moolenhof daer die Heere van Doerne ook levert ende van daer den gerechten loop opwaerts Eeijssens putte toe, van daer recht toe gaende den Pedel, heijde, vroente ende moere tot den Langen Reijseren ...

In deze vroegste vermelding komt de naam voor als Eeijssens putte, Eessens put(te), Esse putte, de Heesse putt, Euselsche put. Omdat de schrijfwijze Eessens put in de vroegere geschriften het meest werd gehanteerd, wordt deze ook hier gebruikt.

Men moet zich met de aanduiding van deze put als grenspunt of paalstede waarschijnlijk niet een kunstmatig gegraven en beschoeide put voorstellen maar veeleer een diepgelegen punt in het landschap waar ook in droge tijden nog kwelwater naar het oppervlak kwam en dat mogelijk kunstmatig geaccentueerd werd door dat punt verder uit te graven.

Dit grenspunt was in de zeventiende eeuw aanleiding tot ruzie tussen Deurne en Bakel. Blijkbaar omdat er aan de Deurnese kant kwalitatief goede turf gestoken werd, had men vanuit Bakel het grenspunt zuidwaarts verlegd waarna men beweerde dat men binnen de eigen gemeente aan het turfsteken was. De oorspronkelijke put werd door hen dichtgegooid en verderop werd een andere kuil gegraven.
Dit gebeurde in 1635, waarna de schepenen van Vlierden erbij gehaald werden om daarover een onafhankelijk verslag te schrijven. Het grenspunt werd toen beschreven als liggende over de loop die de grens vormt tussen Bakel of Milheeze. Met deze loop is de Kaweise Loop bedoeld. Vanaf de Molenhof tot de put vormde deze loop de grensbeek met Bakel en vanaf de put was een denkbeeldige rechte lijn tot aan de grenspaal de Lange Rijser.

Het grenspunt als put, dat op oude kaarten nog staat aangegeven, is inmiddels al eeuwen verdwenen.

In 2009 werd door Ton Spamer een historisch-geografisch bureauonderzoek gedaan, getiteld Eessens put en de Kaweise loop. Hierin concludeerde hij aanvankelijk dat de Eessens put ten noordwesten van de brug over de Kaweise Loop nabij de Goorweg gelegen moet hebben. Nadat van meerdere kanten steekhoudende argumenten waren aangevoerd, ontstond consensus dat de put ongeveer 160 meter verder oostwaarts lag.

In augustus 2011 verscheen op verzoek van alle betrokken partijen, de gemeenten Deurne en Gemert-Bakel, de heemkundekringen van Deurne en Bakel, de Stichting Archeologisch Samenwerkingsverband (SAS) en het Waterschap Aa en Maas, van de hand van Jan Timmers de nota Eessens Put - Naar een reconstructie van een opvallende markering in het landschap. In deze nota wordt een uitgebreid historisch overzicht gegeven en het bevat ook adviezen voor een mogelijke reconstructie.

De heemkundekring probeert fondsen te verwerven om door archeologisch veldonderzoek de exacte historische locatie van Eessens put vast te stellen, zodat dit markante grenspunt ook in het hedendaagse landschap zichtbaar kan worden gemaakt.