Antonius Johannes Kortooms (1916-1999)

Toon Kortooms
foto collectie Ton Hartjens
Persoonsinformatie
Volledige naam	Antonius Johannes Kortooms
Roepnaam	Toon
Geboorteplaats	Deurne
Geboortedatum	23 februari 1916
Overl.plaats	Bloemendaal
Overl.datum	15 februari 1999
Partner(s)	Mia Arts (1916-2011)
Beroep(en)	onderwijzer, redacteur, schrijver

Echtpaar Toon Kortooms en Mia Arts.
Foto: collecties gemeente Deurne

Borstbeeld aan de Markt

Antonius Johannes (Toon) Kortooms was een docent en auteur van circa dertig romans, verhalenbundels en kinderboeken.

Gezin

Kortooms werd in Deurne geboren. Hij was een zoon van Wouter Kortooms en Anna Carolina Tebaerts. Toon werd als zevende kind in een gezin met veertien kinderen geboren. Het gezin werd door de omgeving Circus Kortooms genoemd. Zijn vader was directeur van het gemeentelijk Veenbedrijf. Op de basisschool bleek zijn schrijftalent toen hij opstelwedstrijden won. Kortooms volgde het gymnasium aan het "St. Thomascollege” in Venlo en later de bisschoppelijke kweekschool voor onderwijzers aan de Kleine Beekstraat in Venlo.

onderwijs carrière

• Per 11 mei 1938 werd hij benoemd aan de Sint Aloysiusschool in Milheeze. Dagelijks fietste hij vanuit de Griendtsveenseweg naar Milheeze waar hij de vijfde klas onder zijn hoede kreeg. Daarbij passeerde hij de boerderij van de familie Koppens op Riet 14 en bezocht hij vaak zijn jeugdvriend Leo Koppens over wie hij later een boek zou schrijven met de titel "Onze Leo". Na zijn tijd als "kwekeling met akte" vertrok Toon Kortooms op 1 september 1939 naar de Sint Jozefschool in Helmond
• Aanvankelijk kreeg hij een tijdelijk dienstverband tot en met 31 december 1939. Hij werkte vervolgens in totaal ruim zes jaar als onderwijzer in Helmond. In 1944 is Toon Kortooms langdurig afwezig door ziekte en zonder inhouding van salaris. Met ingang van 1 januari 1945 kreeg hij vervolgens ontslag. Er was sprake van dat de Toon Kortooms zijn baan aan de Sint Jozefschool kwijtraakte toen hij in 1945 een transport ondervoede kinderen naar Engeland begeleidde en daarvoor drie maande wegbleef.

Na de oorlog stapte hij over naar de journalistiek en in 1945 werd hij redacteur bij het Dagblad Oost-Brabant. Vanaf 1953 was hij redacteur bij diverse weekbladen, onder andere het tijdschrift Panorama.

In 1946 trouwde Toon Kortooms met Mijkje (Mia) Arts, (Well 26 november 1916 - Heythuysen 2 mei 2011). Ze kregen twee kinderen: Rosemarie en Ingrid, die later redactrice werd bij het weekblad 'Story'. In 1954 verhuisde Kortooms met zijn gezin naar Bloemendaal. Toon Kortooms werd door carnavalsverenigingen geridderd in de orde van de Gulden Humor en werd benoemd tot 'knoergoeie Brabander'. Hij werd in 1985 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Kortooms overleed op 82-jarige leeftijd in zijn woonplaats Bloemendaal. Hij werd op 11 februari 1999 overeenkomstig zijn laatste wil begraven op de begraafplaats van Griendtsveen, waar zijn ouderlijk huis stond. Ook zijn broer Walter ligt daar begraven.

Graf

Op zijn graf is de volgende tekst van zijn hand te lezen:

Voor mij is Griendtsveen een droom die elk voorjaar duidelijk wordt als de lente ontspruit uit schijnbaar dorre grond. Dan moet ik er heen er is geen houden aan. Nostalgie bekruipt mij. Heimwee drijft mij naar dit dorp van mijn jeugd. Waar ik ter kerke en naar school ging. Stapvoets rijden langs de vaartjes vol verborgen geheimen. Rijden door tunnels van teer groen die vaartjes omzomen. Elk bezoek eindig ik bij voorbaat in het St.-Barbarakerkje waar de tijd schijnt stil te staan en waar de geluiden van de klok op het oksaal mij vertrouwd in de oren klinken. Dan ben ik weer helemaal thuis.

Schertsmonument

Het Schertsmonument van de Beekmannen was een "kunstwerk" dat door Studenten van de Katholieke Studentenvereniging Sint Franciscus Xaverius (KSV) van de Landbouwhogeschool in Wageningen onthulden in 1966 in het kader van de groentijd voor het Dinghuis in Deurne een Schertsmonument van de Beekmannen. Hoewel hij even geaarzeld had dit blijk van waardering te aanvaarden, was Toon met dit huldeblijk zeer vereerd en genoot van de happening.

Borstbeeld

Op zijn 75e verjaardag, in 1991, werd in Deurne voor de Openbare bibliotheek aan de Harmoniestraat een bronzen buste van Kortooms onthuld, vervaardigd door Jos Reniers, met het opschrift: Toon Kortooms schrijver - In zijn boeken is de Peel vereeuwigd. Dit beeld werd later verplaatst naar de voorzijde van de bibliotheek aan de Markt-Martinetstraat.

Museum

Op 28 december 2009 werd in Deurne het Toon Kortooms Park geopend. Dit park omvat een museum, theetuin en een blote-voetenpad. De openingshandeling werd verricht door Mia Kortooms-Arts, de weduwe van Toon Kortooms.

Werken

Toon Kortooms achter zijn schrijfmachine.
Foto: collectie gemeente Deurne

Van zijn boek Beekman en Beekman werden volgens zijn uitgeverij Uitgeverij Gottmer meer dan twee miljoen exemplaren verkocht. Dat maakt het boek tot de best verkochte roman in Nederland ooit. Help! De dokter verzuipt... stond mede dankzij de verfilming van het boek anderhalf jaar lang als nummer 1 op de bestsellerlijst.

Kortooms' romans spelen zich vooral af in de Peel en zijn vaak gebaseerd op eigen ervaringen van de schrijver. Boeken van Toon Kortooms zijn onder meer vertaald in het Frans, Duits, Portugees en Tsjechisch.

Proza

• De gebroeders Beekman, naar de pofboks (1946)
• Liefde in Peelland (1947)
• "De Zwarte Plak", een boek over het verzet op De Zwarte Plak tijdens de Tweede Wereldoorlog (1948)
• Beekman en Beekman. Brabantse roman (1949)
• De mannen Beekman. Brabantse roman (1950)
• De kleine emigratie (1951)
• Parochie in de Peel (1952)
• Deze jongeman. Belevenissen van een zondagskind (1952)
• Beekman en Beekman (Beekman en Beekman/De mannen Beekman) (1953)
• Dit zwarte goud (1955)
• Mijn kinderen eten turf (1959)
• Omnibus (Liefde in Peelland/De kleine emigratie/Parochie in de Peel) (1960)
• Zon over de Peel en andere verhalen (1966)
• Help! De dokter verzuipt... (1968)
• Peel omnibus (De verstoteling/Landelijke eenvoud/Het goud van de Peel) (1969)
• Omnibus (Beekman en Beekman/De mannen Beekman/Deze jongeman) (1970)
• En nu de keuken in. Het boeiende en bewogen verhaal van de Tsjechische vluchteling Antonin Barta (1971)
• Omnibus (Help de dokter verzuipt/En nu de keuken in) (1973)
• Turf in m'n ransel (autobiografisch) (1974)
• Laat de dokter maar schuiven (1975)
• Mijn oom Theodoor (1978)
• Als beminnen zondig is... (1979)
• Dokter in de Peel (Help de dokter verzuipt/Laat de dokter maar schuiven) (1979)
• Laat de dokter maar opkrassen (1980)
• Hallo tegenvoeter! (1981)
• Toon Kortooms omnibus (Deze jongeman/Zon over de Peel/En nu de keuken in) (1981)
• Dokter Angelino trilogie (Help de dokter verzuipt/Laat de dokter maar schuiven/Laat de dokter maar opkrassen) (1982)
• Een nieuwe wereld voor Hendrik van Ham. De held van 'Beekman en Beekman' komt uit (1983)
• Ga jij maar schaatsen opa... en andere verhalen (1984)
• Onze Leo (1985)
• Heintje, hondje, hoedje (1986)
• Omnibus (verhalen) (1986)
• Mijn vrouw kan weer lopen (1987)
• Toon Kortooms omnibus (Mijn kinderen eten turf/Liefde in Peelland) (1987)
• Ik dank u voor uw aandacht (1988)
• Gerda... een stuk onderweg (1989)
• Omnibus (De kleine emigratie/Dit zwarte goud) (1989)
• Zo gewonnen (Onze Leo/Heintje, hondje, hoedje) (1989)
• Patertje Pispaal (1990)
• Toon Kortooms vertelt... Verzamelde verhalen (1991)
• Het gouden Jantje (memoires) (1992)
• Terug naar Beekman en Beekman (1994)
• In m'n hemd (1995)
• Leven als de bliksem (1995).
• Arme rijken (1997)
• Zij die van wijken weten (1998), (regionale kruisvereniging Peelland)
• De Peelschipper (2005)
• Gouden Turven (2010)

Kinderboeken

• Faaske: deel 1: In het land der Peelreuzen (stripverhaal, tekeningen van Obé) (1946)
• Faaske: deel 2: Hoofdman der Peelreuzen (stripverhaal, tekeningen van Obé) (1946)
• In wonderland (stripverhaal, tekeningen Frans Piët) (1957)
• Op vakantie (stripverhaal, tekeningen Frans Piët) (1958)
• Op zoek naar de zwarte ridder (stripverhaal, tekeningen Frans Piët) (1960)
• De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske. een humoristisch verhaal voor de jeugd (1967)
• Dik Doruske en Dun Drieske en de pratende aap (1972) (Ingrid Kortooms)
• Dik Doruske en Dun Drieske, de wondersigaar (Ingrid Kortooms)
• Dik Doruske en Dun Drieske als klusjesmannen (Ingrid Kortooms)
• Dik Doruske en Dun Drieske en de pratende aap (Ingrid Kortooms)
• De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (verzamelalbum) (1976)
• Dik Doruske en Dun Drieske in Dwaasland (1982)

Verfilmingen en toneelbewerkingen

• Help! De dokter verzuipt... werd in 1974 verfilmd door Nikolai van der Heyde, met in de hoofdrol Jules Croiset.
• Laat de dokter maar schuiven werd in 1979 verfilmd door Nikolai van der Heyde.
• "Parochie in de Peel" is in 2006 als toneelstuk uitgegeven bij Toneeluitgeverij Grosfeld B.V. in Berlicum. Auteur: Carl Slotboom
• "Deze jongeman" is in 2006 als toneelstuk uitgegeven bij Toneeluitgeverij Grosfeld B.V. in Berlicum. Auteur: Carl Slotboom

Non-fictie

• The Koppens Story Herinneringsboek, uitgegeven bij gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het bedrijf "Koppens Automatic", het bedrijf waar zijn jeugdvriend Leo Koppens uit de Zeilberg de grondlegger van was.

Publicaties

Naast het schrijven van boeken, gaf Toon Kortooms meer dan 2500 lezingen en publiceerde hij in diverse kranten en tijdschriften. Voor een overzicht zie de lijst van publicaties van Toon Kortooms

Straatnamen

In Nederland zijn slechts twee straten naar Toon Kortooms vernoemd. De Toon Kortoomsstraat ligt in Waalwijk en de Toon Kortoomssingel in Berkel en Rodenrijs.

Externe links

• Toon Kortooms Park

Bronnen, noten en/of referenties