Kasteeltuin (Groot Kasteel)

De kasteeltuin van het Groot Kasteel is het gebied van de huidige hertenweide, inclusief het voorplein van het Groot Kasteel en het Dinghuis.

We mogen aannemen dat de kasteeltuin eeuwenlang vooral een nutsfunctie had. Hier was de moestuin waarmee de bewoners van kasteel en neerhof, het latere Dinghuis, gevoed konden worden. Mogelijk in de 17e of 18e eeuw kreeg de tuin mogelijk ook een sierfunctie. Op de Tranchotkaart uit de vroege 19e eeuw zien we iets dat op een tuin met perken lijkt. Later die eeuw was er sprake van een tuin in landschapsstijl, met een groot gazon en mogelijk enkele bomen.

Foto's uit de 19e en 20e eeuw geven een indruk van hoe de tuin eruit zag. Het lijkt die tijd vooral een weide geweest te zijn, waarbij vooral langs de entree versieringen in de vorm van bloembakken en rond 1911 een sierboog waren aangebracht. Het voorplein en de paden die van daaruit langs de weide liepen waren verhard en/of halfverhard. Langs de waterloop parallel aan het Haageind was sierbeplanting in de vorm van coniferen aanwezig. Op het voorplein stonden meerdere tuinvazen, die ook genoemd worden in de Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst uit 1931. Daarin is sprake van vijf gebeeldhouwde vazen uit de vroege 18e eeuw en een tuinbeeld uit 1731. In het interbellum waren de bloembakken tijdelijk verdwenen, maar tijdens de oorlog kwamen ze weer terug.

De laatste wijzigingen kwamen in de oorlogsjaren tot stand. In die tijd werden er boompjes langs de grachtrand op het voorplein aangeplant. Diezelfde boompjes stonden langs de rand van het voorplein tegenover de entree van het kasteel. In het midden van het voorplein lag een rond perk met lage beplanting, een laag hekwerk eromheen en een zonnewijzer op stenen sokkel in het midden. Bij de brug stonden toen nog de twee eerder genoemde tuinvazen.

Eeuwenlang stonden er grote Linden bij het Groot Kasteel. De laatste werd vóór 1955 gerooid. Op verschillende foto's zien we meerdere van deze linden terug.

In onderstaande fotorij worden de veranderingen toegelicht.

Op deze oudst bekende foto van het Groot Kasteel, juni 1889, herkennen we de bestrating van de entree, de aanzet voor een pad en het perk links.	Het Groot Kasteel tussen 1906 en 1908, met nog herkenbaar de grote linden op het voorplein.	Niet-gedateerde foto, vermoedelijk rond 1908 (nog nauwelijks klimop op de gerestaureerde gevels), met de herkenbare bestrating, de weide op de voorgrond, twee tuinvazen bij de brug en één aan de rand van het voorplein op de voorgrond.
Het Groot Kasteel tussen 1908 en 1916. We herkennen de met bloemen gevulde bakken langs de entree en een deel van de aangrenzende weide.	Een deel van het voorplein, rond 1910. Bij de brug herkennen we één tuinvaas, en mogelijk een tweede achter de kar.	Bloemenbakken en op het aangrenzende gazon een sierboog, 1911.
Hetzelfde voorplein, maar zonder versiering en met een beginnende klimop langs de herstelde gevels. De foto is niet gedateerd, maar zal van rond 1915 zijn.	Het verharde voorplein met bloemenbakken en de aanzet van één van de verharde paden, waarschijnlijk rond 1916. Het echtpaar De Smeth is hier vermoedelijk te zien.	Op deze niet-gedateerde foto herkennen we dezelfde twee tuinvazen voor de brug.
De weide met grote linde en een aantal tuinvazen, maar vermoedelijk geen bloembakken, jaren 20. De klimop was inmiddels weer van de gevels verwijderd.	Deze foto, die uit 1930 zou dateren (maar die we gezien de hoeveelheid personeel eerder in de periode 1908-1917 zouden plaatsen), toont de entree zonder bloembakken, de sierboog (zie de foto uit 1911!), en rechts een losse bloempot alsmede een object dat ter bescherming in een bekisting lijkt te zijn verpakt.	In de jaren 1930 stond één van de lindes er nog. Links zien we de bloembakken langs de entree, midden en rechts minimaal drie (vier?) tuinvazen op het voorplein.
Deze close-up uit 1937 toont duidelijk enkele bloembakken langs de grachtrand en de twee tuinvazen bij de brug.	Op deze foto herkennen we naast de weide en één van de linden ook de sierbeplanting langs de waterloop bij het Haageind, in 1940. Rechts zien we vermoedelijk de oude tuinvazen op het voorplein.	De weide voor het Groot Kasteel, winter 1943. De voorlaatste linde, van de vorige foto's, was gekapt. De strook met gras en de twee bomen links geven vermoedelijk de loop van de nog aanwezige waterloop aan. Daarachter was een weide; op het voorplein zien we nog enkele tuinvazen.
Idem als voor.	De verwilderde weide in 1943/1944.	Foto uit de oorlogsperiode, met de jonge boompjes die ook op de volgende foto te zien zijn.
Op de laatste kleurenbeelden van vóór de verwoesting herkennen we het voorplein met de nieuw aangeplante boompjes langs de gracht en op het voorplein, alsmede een rond perk. We zien ook twee tuinvazen voor de brug en een beeld (zonnewijzer op sokkel) in een rond perk in het midden van het plein.	Na de verwoesting stonden er nog minstens vier jonge boompjes langs de gracht op het voorplein. We herkennen ook nog een deel van de zuilen waarop de tuinvazen stonden (weggehaald?).

Bronnen, noten en/of referenties