Heitveldweg 28

Heitveldweg 28
Locatie
adres	Heitveldweg 28
wijk	Achterste Beersdonk
plaats	Vlierden-Brouwhuis
adres na 1954	Brouwhuisweg 28 (1955-1967)
1921-1954	V.104 B.10
1880-1890	B.10
1869-1879	B.11a, B.11

De Achterste en Voorste Beersdonk op de Chromotopografische Kaart des Rijks, 1921. Op de Achterste Beersdonk zien we in het midden van het gehucht, aan de zuidzijde van de weg, een cluster van twee haaks op de weg gebouwde boerderijen. Aan de overzijde van de weg zien we Heitveldweg 28. De Astense Aa stroomde net buiten het kaartbeeld aan de zuidzijde.

Toen het gezin Sauvé-van Bussel in 1949 een foto liet maken voor hun boerderij, werd Heitveldweg 28 op de achtergrond in beeld gebracht.

Heitveldweg 28, 21 januari 1984. Collectie Heemkundekring Helmond-Peelland.

Heitveldweg 28 vanuit het zuidwesten, 14 juni 2001.

Heitveldweg 28 vanuit het zuidoosten, 14 juni 2001.

Heitveldweg 28, na de brand, 8 december 2001.

Heitveldweg 28 was een adres op de Achterste Beersdonk in Vlierdens Brouwhuis.

Bewonings- en ontwikkelingsgeschiedenis van de boerderij

Stichting in de Nieuwe Erven (1799-1875)

Het eerste boerderijtje in deze zogenaamde Nieuwe Erven (ontginningen van de gemeint) werd gesticht door Theodorus Timmermans (1755-1828), nadat die in 1799 van de gemeente Vlierden een perceel (heide)grond had gekocht. Op 16 september 1814 verkocht hij de grond met het huis aan Jan Klerks, die in 1832 nog eigenaar was. Dit boerderijtje stond wat verder van de weg dan het latere pand.

Nieuwbouw en uitbating als herberg (1872-1971)

Bij een brand van 1 mei 1875 ging het huis, dat nog eigendom was van zijn vader Mathijs van Woensel uit Beek en Donk, in vlammen op. Bij dit huis gaat het om enkele jaren eerder voltooide nieuwbouw, namelijk in kadastraal dienstjaar 1873, op land van landbouwer Johannes van Gerwen c.s. Dit huisje verving een eveneens in kadastraal dienstjaar 1873 afgebroken huisje, verder naar achter in het veld.

Zowel voor als na de brand hield Dirk van Woensel herberg in het pand. Het pandje met het aanvankelijke adres B.11, na sloop van het achtergelegen pand omgenummerd naar B.10 en later bekend als V.104, kende vele bewoners. In het bevolkingsregister, dat per 1 december 1869 startte, werden Dirk van Woensel (1839-1923) en zijn vrouw als eerste bewoners genoemd van het adres B.11a, later hernummerd naar B.11.

In juni 1884 was Dirk van Woensel inmiddels zelf eigenaar van het huis en bood het tijdens een openbare verkoop te koop aan. De Somerense landbouwer Johannes Martens werd voor 850 gulden de nieuwe eigenaar. Van Woensel vertrok naar Helmond. Martens verkocht het huis in 1885 door aan de landbouwer Johannes Beks (1833-1917), die er met zijn gezin ook ging wonen. Ook hij bleef herberg houden.

In januari 1909 vertrok hij, na het overlijden van zijn zoon, naar zijn geboorteplaats Nuenen. De dubbele boerderij werd verkocht aan Martinus Manders (1874-1959); het gezin van Joannes van Kol (1883-1950) werd de nieuwe bewoner. Amper een jaar later vertrok het gezin naar Asten en kwam het gezin van Godefridus van der Steen (1861-1945) vanuit Helmond naar de Achterste Beersdonk. Ook zij hadden hier een café. In een advertentie in de Zuidwillemsvaart van 11 november 1916 van notaris De Leeuw kondigde hij aan dat op 20 november ter herberge Godefr. v.d. Steen de boerderij Kranenvlaas, eigendom van het Vlierdens armbestuur verkocht zou worden. In maart 1918 vertrok ook het gezin Van der Steen naar Asten.

Eigenaar Martinus Manders werd in april 1918 zelf de nieuwe bewoner. Hij woonde er, tot hij kort na 1920 naar zijn ouderlijk huis er tegenover kon verhuizen. Op het adres Heitveldweg 28 hield hij twee koeien. Hij had bovendien een dorsmachine die werd voortgedreven door een paard. Waarschijnlijk was hij de eerste bewoner die er geen herberg dreef. Het herbergbedrijf langs de route van Vlierden naar Brouwhuis werd in 1923 wel voortgezet door bewoner Marinus Maas (1897-1986), die het dubbele woonhuis in kadastraal dienstjaar 1923 had gekocht. Wanneer hij die functie staakte, is niet duidelijk.

In 1964 werd het pand, kadastraal bestaand uit twee wooneenheden, aangekocht door Marinus Relou, schoonzoon van Marinus Maas.

Een burgerwoonhuis (1971-2006)

Het huis werd in kadastraal dienstjaar 1968 verkocht aan Petrus Andrea Maria Mulders (1931) uit Helmond. Hij had het, samen met een achterliggend perceel bouwland, in bezit, en gebruikte het als tweede huis of verhuurde het. Relou verhuisde toen naar een nieuw gebouwd huis op het adres Beersdonk 2.

Op 28 augustus 1971 werd de volgende advertentie in De tijd: dagblad voor Nederland geplaatst:

TE KOOP IN BROUWHUIS (Gem. Helmond) Uniek gelegen en goed gerestaureerd BOERDERIJTJE aan de Heitveldweg 28 te Brouwhuis. Dit boerderijtje is bijzonder fraai gelegen aan de rand van uitgestrekte bossen langs de verharde weg Brouwhuis (Gem. Helmond) en Vlierden. Het boerderijtje bevat 4 kamers, keuken, badkamer en garage, grote zolder en kelder. Totale grondopp. is 5930 m 2. Aanvaarding: direct. Koopprijs: ƒ 65.000,— k.k.

Koper was vermoedelijk directeur Mulder van het Helmonse hotel Westende. Hij verkocht het door aan de Helmondse huisarts Willebrordus (Wim) Dille (1924-2009) en zijn vrouw M.A.J. (Marianne) Dille-Roukens (1928-2013). Zij gebruikten het als vakantiewoning. Dille verenigde de twee woningen in 1983 met het bouwland tot één kadastraal pand.

Uit deze periode dateert ook de naam In d'n vuile Handdoek, later In d'n Handdoek, bedacht door de zonen van Dille. Na enkele decennia betrok eerst een zoon en later diens zus Mieke en haar partner J.F. (Han) Meeuwsen (1964-2017), rentmeester en natuurfotograaf en -filmer, het huis. Waarschijnlijk verbouwden zij het huis tussen 1984 en 2000 ingrijpend; op de foto's hiernaast is het verschil tussen de situatie in 1984 en die in 2001 duidelijk te zien. Han en Mieke bleven er met hun twee zonen wonen tot aan de verkoop aan de gemeente Helmond ten behoeve van de aanleg van het Bedrijventerrein Zuidoost-Brabant. Het perceel met huis, sectie X nummer 1439, groot 5.930 vierkante meter, werd voor 1.350.000 gulden aan de gemeente Helmond verkocht. Het besluit daartoe van de gemeenteraad van Helmond viel op 7 september 1999.

Het gezin Meeuwsen vertrok daarna, evenals enkele buurtgenoten, naar de Stegen in Asten.

Bouwkundige karakterisering

Heitveldweg 28 is gebouwd als kleine langgevelboerderij, met haar lange gevel naar de straat gericht. In het linker gedeelte bevond zich de voormalige stal, in het rechter deel het woonhuis. Het gebouw was éénbeukig, en kende een - althans in 2000 - niet-overwelfde kelder. Rond het kelderraam was in de achtergevel nog oud metselwerk aanwezig. Het plafond van de kelder was van hout. Het stalgedeelte was oorspronkelijk tweebeukig van opzet met een zijbeuk, waaraan een stal onder lessenaarsdek is toegevoegd.

Het huis is gebouwd in handgevormde bakstenen met een formaat van 21-23 x 10,5-11 x 5,5-6, waarbij 10 lagen 71 cm hoog waren. Gemetseld is in kruisverband, en onder de daklijst was een muizetandlijst aanwezig.

Tussen 1984 en 2000 moet een ingrijpende verbouwing hebben plaatsgevonden. De rechter zijgevel, linker zijgevel en delen van de achtergevel werden daarbij opnieuw opgetrokken. In de linker zijgevel was onderin de plint nog oud metselwerk in kruisverband aanwezig. Ook de kap werd volledig vernieuwd. Daarbij werden drie dakkapellen aangebracht. Ook moeten de vensters en deuren door moderne exemplaren in romantische stijl vervangen zijn. Daarbij werd voor zover zichtbaar één origineel kozijn met 16-ruits schuifraam gespaard. De schoorsteen werd vanaf de grond in machinale baksteen opgetrokken. Ook in het interieur is grondig verbouwd. De muren van de kamer rechtsvoor waren in betonsteen opgetrokken, en de binnenzijde van de buitengevels was volledig met moderne steen beklampt. De balklagen waren volledig vernieuwd, en ook de indeling van het interieur en de trap waren van recente datum.

Voor het huis stonden 3 oude leilinden. De oude put was bij de verbouwing volledig opnieuw opgebouwd en van een dakje voorzien. In de tuin stond verder een varkensschuur van na de Tweede Wereldoorlog.

Vanwege de ingrijpende verbouwingen adviseerde het Nijmeegse MonumentenAdviesBureau dan ook dat de score op de meeste criteria te laag was om een plaatsing op een rijks- of gemeentelijke monumentenlijst te rechtvaardigen.

Publieke discussie en afbraak

Voor de afbraak werd er een publieke discussie gevoerd over behoud en de monumentale waarde van het pandje. De Wijkraad Brouwhuis en de Monumentenwerkgroep Helmond speelden een belangrijke rol in deze discussie. Onderzoek van het Monumenten Advies Bureau uit Nijmegen had echter reeds in augustus 2000 aangetoond dat er zo grondig aan het huis was verbouwd dat er van monumentale waarden nauwelijks nog sprake was. Overigens werd zowel in de publieke discussie als in het rapportje van MAB gesproken over een hogere ouderdom, tot wel 250 jaar, dan feitelijk het geval was.

Vermoedelijk eind 2000 of begin 2001 werd geconstateerd dat er vernielingen waren aangericht in het huisje. Bovendien was er afval in de tuin gestort. Ramen waren ingegooid, deuren vernield, sanitair kapotgeslagen en dakpannen van het dak gegooid.

Kort voor 8 december 2001 werd het nog door een uitslaande brand getroffen. Waarschijnlijk begin 2002 werd het pand afgebroken ten behoeve van de uitbreiding van Bedrijventerrein Zuidoost-Brabant. Een zoon van de vroegere bewoner, Karel Manders, stelde enkele jaren eerder al: Ach, laat ze 't huisje maar afbreken. 't Is toch niet meer als vroeger.

Bronnen, noten en/of referenties