De kastelen aan het Haageind

Groot kasteel in Deurne

Reproductie door Antoni de Haen, 1640 waarop rechts het poortgebouw te zien is dat Rogier van Leefdael (1617-1699) bij het Groot Kasteel aan de Kasteellaan in Deurne liet bouwen en Theodorus de Smeth (1710-1772) zo'n honderd jaar later weer liet afbreken.

Aan het Haageind verrezen achtereenvolgens het Klein Kasteel (ook genoemd Oud Huis) en, nog vóór 1397, het Groot Kasteel (ook bekend als het Huis te Deurne).

In de 14e eeuw was de heerlijkheid Deurne in het bezit van het geslacht van Doerne; Het Klein Kasteel werd vermoedelijk omstreeks 1370-1380 gebouwd ter vervanging van de oude residentie aan het Kerkeind en werd bewoond door de Van Doernes. Het Groot Kasteel werd voor 1397 gebouwd, waarschijnlijk door Gevaert Everaert van Doerne, een neef van de heren van Deurne op het Klein Kasteel. Het Groot Kasteel werd in de 16e eeuw het bestuurscentrum van Deurne, terwijl het Klein Kasteel veelal verhuurd werd, toen de Van Doernes van het Groot Kasteel de heerlijkheid kochten. Op de naastgelegen Vlier stond de oude watermolen die dateert uit 1631, maar in 1387 is al sprake van een oudere watermolen. Vermoedelijk werd de eerste watermolen op deze plek in dezelfde periode als het Klein Kasteel gebouwd.

Het Groot Kasteel was oorspronkelijk een vierkante woontoren, voorzien van boogfriezen en zware steunberen, die bovenaan overgingen in ronde arkeltorentjes. In de 16e eeuw verrees aan de zuidwestzijde een vierkante toren, waarin zich nu het toiletgebouw van Walhalla bevindt. In 1653 werd het kasteel verbouwd en vergroot door Rogier van Leefdael, Heer van Deurne. De woontoren en zijtoren werden aan de zuid- en oostzijde ingebouwd, waardoor opnieuw een vierkant, maar nu groter gebouw ontstond. De 17e eeuwse uitbreidingen hebben overeenkomsten met het gelijktijdig verbouwde ding- of rechthuis. Deze bouwfase is te herkennen aan de zwarte, op de Hanenberg gebakken stenen.

Archeologische vondsten

In 1998 zijn tijdens de aanleg van een overstortbassin voor regenwater in de kasteeltuin onder de Hertenweide kasteeltuin een aantal archeologische vondsten gedaan. De resultaten laten een duidelijke samenhang tussen beide kasteelterreinen zien; zo kwamen er in het wegtracé van het Haageind oude waterlopen, een riool, twee waterleidingen, een aantal afvalkuilen en een zwaar gefundeerd gebouw aan het licht. Ook stuitte men bij de genoemde werkzaamheden op een grote ijzeroerlaag. In de tuin van het heemhuis wordt hiervan nog een grote brok ijzeroer bewaard. Verder werden rond het Groot Kasteel een waterput en de fundamenten van het poortgebouw van het Groot Kasteel uit de 17e eeuw aangetroffen. In 2011 werden bij archeologisch onderzoek rond het Klein Kasteel ook funderingen aangetroffen, waarvan de betekenis niet duidelijk is.

Het maakt duidelijk dat de omgeving van beide kastelen door de eeuwen heen voortdurend veranderde, maar ook dat wij nog lang niet alles weten van bijvoorbeeld de voorhof of van de ouderdom van het Klein Kasteel.

Afbeeldingengallerij

• Bezoek van Jan Anne baron de Smeth aan het Groot Kasteel en het Dinghuis, 23 juni 2007
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Video-impressie

Amateurfilmer Jan Kuijten van Videoclub Deurne schoot enkele sfeerbeelden in het kasteeldomein en in de naastgelegen wijk Heiakker en stelde die ter beschikking voor publicatie op DeurneWiki.