Bewerken van Peelrandbreuk
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Deze bewerking kan ongedaan gemaakt worden. Hieronder staat de tekst waarin de wijziging ongedaan is gemaakt. Controleer voor het publiceren of het resultaat gewenst is.
Huidige versie | Uw tekst | ||
Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Afbeelding:Roerdal graben map NL.svg|thumb|450px|Kaart van de belangrijkste tektonische structuren in de ondergrond van zuidwestelijk Nederland, noordoostelijk België en het westen van Noord-Rijnland-Westfalen.]] | [[Afbeelding:Roerdal graben map NL.svg|thumb|450px|Kaart van de belangrijkste tektonische structuren in de ondergrond van zuidwestelijk Nederland, noordoostelijk België en het westen van Noord-Rijnland-Westfalen.]] | ||
[[Bestand:Centrale slenk LR.jpg|thumb|450px| | [[Bestand:Centrale slenk LR.jpg|thumb|450px|Er zijn ook breuken die niet doorlopen tot het aardoppervlak, maar die wel van invloed zijn op diepere grondwaterstromingen.]] | ||
[[File:Peelrandbreuk 1a 1024.jpg|thumb|450px|foto Tij Kools]] | [[File:Peelrandbreuk 1a 1024.jpg|thumb|450px|foto Tij Kools]] | ||
[[Bestand:Peelrandbreuk Jan Timmers LR.jpg|thumb|450px|De Peelrandbreuk loopt ver door in de ondergrond tot wel vier kilometer diep.]] | [[Bestand:Peelrandbreuk Jan Timmers LR.jpg|thumb|450px|De Peelrandbreuk loopt ver door in de ondergrond tot wel vier kilometer diep.]] | ||
[[Bestand:Schematische weergave bodemopbouw.jpg|thumb|450px|De tekening toont een schematische doorsnede van de breuk. Op de Peelhorst is slechts een watervoerend pakket aanwezig waarin water zich bevindt. Dit pakket varieert in dikte van 4 m bij het Molentje in Neerkant tot 30 m dikte bij Mill. In de Centrale Slenk zijn een drietal watervoerende pakketten aanwezig van honderden meters dik. Het doorbreken van de breuken op de Peelhorst leidt dus tot een sterke verdroging van het achterliggende gebied.]] | [[Bestand:Schematische weergave bodemopbouw.jpg|thumb|450px|De tekening toont een schematische doorsnede van de breuk. Op de Peelhorst is slechts een watervoerend pakket aanwezig waarin water zich bevindt. Dit pakket varieert in dikte van 4 m bij het Molentje in Neerkant tot 30 m dikte bij Mill. In de Centrale Slenk zijn een drietal watervoerende pakketten aanwezig van honderden meters dik. Het doorbreken van de breuken op de Peelhorst leidt dus tot een sterke verdroging van het achterliggende gebied.]] | ||
[[Bestand:Doorbreking Peelrandbreuk.jpg|thumb|450px|Deze foto toont aan dat het doorbreken van een breuk de waterstanden in het achterland met twee meter | [[Bestand:Doorbreking Peelrandbreuk.jpg|thumb|450px|Deze foto toont aan dat het doorbreken van een breuk de waterstanden in het achterland met twee meter verlaagd en in feite een heel gebied leegloopt. Maar ook omgekeerd: breukherstel zal sterk bijdragen aan een klimaatbestendigere inrichting van de omgeving. Terwijl anderen smachten naar water, zorgt de extra vast gehouden water voor veel minder verdroging, en nalevering aan de omgeving. Wanneer het bij de breuken te nat wordt kan paludicultuur voor een alternatief inkomen zorgen.]] | ||
[[Bestand:Peelrandbreuk P1030335 LR.JPG|thumb|450px|Peelrandbreuk in de Heiakker.]] | [[Bestand:Peelrandbreuk P1030335 LR.JPG|thumb|450px|Peelrandbreuk in de Heiakker.]] | ||
De '''Peelrandbreuk''' is een geologische breuklijn die zijn naam dankt aan de [[Peel]]. Grofweg volgt de breuklijn de lijn Roermond - Meijel - [[Liessel]] - Deurne - Bakel - Gemert - Uden - Heesch en loopt via Utrecht naar onder meer de Doggersbank in de Noordzee, waar de breuk de zuidrand van vormt. Op de Doggersbank, zijnde een visreservaat, worden nog de ''[[peelpuist]]en'' of kienhout aangetroffen die ook in de Peel na de laatste ijstijd groeiden. | De '''Peelrandbreuk''' is een geologische breuklijn die zijn naam dankt aan de [[Peel]]. Grofweg volgt de breuklijn de lijn Roermond - Meijel - [[Liessel]] - Deurne - Bakel - Gemert - Uden - Heesch en loopt via Utrecht naar onder meer de Doggersbank in de Noordzee, waar de breuk de zuidrand van vormt. Op de Doggersbank, zijnde een visreservaat, worden nog de ''[[peelpuist]]en'' of kienhout aangetroffen die ook in de Peel na de laatste ijstijd groeiden. | ||
Deze noordwest-zuidoost lopende afschuivingsbreuk reikt tot aan het aardoppervlak en scheidt de relatief omhoog bewegende [[Peelhorst]] van de relatief omlaag bewegende Roerdalslenk. Ten noorden van Heesch is de breuk niet meer aan het oppervlak waarneembaar. | Deze noordwest-zuidoost lopende afschuivingsbreuk reikt tot aan het aardoppervlak en scheidt de relatief omhoog bewegende [[Peelhorst]] van de relatief omlaag bewegende Roerdalslenk. Ten noorden van Heesch is de breuk niet meer aan het oppervlak waarneembaar. | ||
==Ontstaan van de breuken in de Peelregio.== | ==Ontstaan van de breuken in de Peelregio.== | ||
De Peelrandbreuk ontstond in het | De Peelrandbreuk ontstond in het Mioceen, een tijdsperiode die 23 miljoen jaar geleden begon en 5 miljoen jaar geleden eindigde. Deze vormt een onderdeel van een breukenstelsel dat vanaf de Middellandse Zee via het Rijndal naar het noorden loopt. | ||
Het breuksysteem vormt onderdeel van de grote Beneden-Rijndalslenk in de ondergrond van Nederland, België en Duitsland. Langs de Peelrandbreuk vindt nog steeds beweging plaats, wat op sommige plaatsen in het landschap te zien is en voor aardbevingen met hun epicentrum onder de breuk zorgt. Breuken zitten veelal onder een hoek van | Het breuksysteem vormt onderdeel van de grote Beneden-Rijndalslenk in de ondergrond van Nederland, België en Duitsland. Langs de Peelrandbreuk vindt nog steeds beweging plaats, wat op sommige plaatsen in het landschap te zien is en voor aardbevingen met hun epicentrum onder de breuk zorgt. Breuken zitten veelal onder een hoek van 30 graden in de ondergrond. | ||
==Breuken bij Deurne== | ==Breuken bij Deurne== | ||
Regel 24: | Regel 23: | ||
De Breuk van Meijel loopt oostelijk van Meijel door [['t Molentje]] en komt bij de [[Koeweideweg]] bij de Peelrandbreuk. | De Breuk van Meijel loopt oostelijk van Meijel door [['t Molentje]] en komt bij de [[Koeweideweg]] bij de Peelrandbreuk. | ||
Bij Meijel splitst een breuk af van de Peelrandbreuk, loopt via de [[Garst]] westelijk van [[Liessel]] naar [[Sint-Jozefparochie (wijk)|Sint Jozefparochie]] en richting [[ | Bij Meijel splitst een breuk af van de Peelrandbreuk, loopt via de [[Garst]] westelijk van [[Liessel]] naar [[Sint-Jozefparochie (wijk)|Sint Jozefparochie]] en richting [[Beuven]]. De knik bij Liessel in de [[Astense Aa]] is typisch voor een breuk. Eerst stroomt het water over de hoge kant van de breuk en bij een punt waar de breuk doorlatend is, stroomt de beek in westelijke richting. Er is dan ook geen sprake van een massieve [[Peelhorst]], maar een aaneenschakeling van aardplaten die kunnen bewegen. Dit geldt ook voor de [[Centrale Slenk]]. | ||
De Centrale Slenk, ook Roerdalslenk genoemd, daalt ten opzichte van de Peelhorst. Bij bijvoorbeeld de aanleg van wegen of leidingen moet terdege rekening gehouden worden met die tektoniek, de beweging in de aardkorst. De spanning bouwt zich op langs de breuk. Soms volgt er een aardbeving, maar de meeste zijn zo zwak dat ze niet opgemerkt worden. | De Centrale Slenk, ook Roerdalslenk genoemd, daalt ten opzichte van de Peelhorst. Bij bijvoorbeeld de aanleg van wegen of leidingen moet terdege rekening gehouden worden met die tektoniek, de beweging in de aardkorst. De spanning bouwt zich op langs de breuk. Soms volgt er een aardbeving, maar de meeste zijn zo zwak dat ze niet opgemerkt worden. | ||
Regel 32: | Regel 31: | ||
De Breuk van Veghel die langs Asten naar Helmond en Veghel loopt is de landschappelijke drager van het dal van de [[Goorloop]]. | De Breuk van Veghel die langs Asten naar Helmond en Veghel loopt is de landschappelijke drager van het dal van de [[Goorloop]]. | ||
Slechts op enkele locaties is de Peelrandbreuk aan de oppervlakte zichtbaar. Daarvan zijn de belangrijkste in Noord-Brabant in de omgeving van het Annabos bij Uden, bij Bakel in Geneneind, omgeving Deurne (Kasteel en omgeving, [[Heiakker]] met landschappelijke zone, [[Riet|'t Riet]], [[Breemortel]]) de omgeving van Liessel (terreintrede [[Berktsedijk]], [[Regenweg]] met slootkwel, rood water in sloten bij [[Willige Laagt]], [[ | Slechts op enkele locaties is de Peelrandbreuk aan de oppervlakte zichtbaar. Daarvan zijn de belangrijkste in Noord-Brabant in de omgeving van het Annabos bij Uden, bij Bakel in Geneneind, omgeving Deurne (Kasteel en omgeving, [[Heiakker]] met landschappelijke zone, [[Riet|'t Riet]], [[Breemortel]]) de omgeving van Liessel (terreintrede [[Berktsedijk]], [[Regenweg]] met slootkwel, rood water in sloten bij [[Willige Laagt]], [[Rodegraaf]], Soeloopdal met de voormalige gronden van Gommans, nabijheid van Koeweideweg) en [[Neerkant]] (o.a. langs Astense Aa) en de Wilbertsput tussen Neerkant en Meijel. In de omgeving van Meijel-Heibloem is veel wijst bij de Peelrandbreuk. De terreintrede bij de Maashaven in Neer is spectaculair en in de Meinweg is de breuk goed te volgen. | ||
==Vroege ontsluitingswegen , kastelen en watermolens== | ==Vroege ontsluitingswegen , kastelen en watermolens== | ||
Regel 43: | Regel 42: | ||
De laatste grotere aardbevingen op deze breuk waren de aardbevingen bij Uden en Roermond van 1932 en de voor Nederland uitzonderlijk sterke [[Aardbeving van 13 april 1992|aardbeving bij Roermond op 13 april 1992]]. | De laatste grotere aardbevingen op deze breuk waren de aardbevingen bij Uden en Roermond van 1932 en de voor Nederland uitzonderlijk sterke [[Aardbeving van 13 april 1992|aardbeving bij Roermond op 13 april 1992]]. | ||
Het verticaal verzet langs de breuk is minstens 40 meter. Door onder andere de aardbeving van 1992 weten we dat de afschuiving nog steeds doorgaat. Waterpassingen sinds 1935 tussen ondergrondse merken tonen duidelijk de verticale beweging langs de breuk. De relatieve beweging blijkt | Het verticaal verzet langs de breuk is minstens 40 meter. Door onder andere de aardbeving van 1992 weten we dat de afschuiving nog steeds doorgaat. Waterpassingen sinds 1935 tussen ondergrondse merken tonen duidelijk de verticale beweging langs de breuk. De relatieve beweging blijkt 2 à 4 mm per jaar te bedragen. Bijvoorbeeld: het gehucht Willemsveen, tussen Asten-Heusden en Meijel, is sinds 1970 twaalf centimeter gezakt ten opzichte van Liessel. | ||
Aan het Roerdalslenk is het hoogteverschil langs de breuklijn minder groot dan het verzet in de ondergrond, omdat de laagte die door de trage verzakking van de slenk ontstaat continu wordt opgevuld met nieuwe sedimenten. De terrasrand van de Peelrandbreuk is daardoor niet zo steil en het hoogteverschil bedraagt enkele meters. De vele fossielen die in de [[Paleontologische vondsten Hoogdonk|plas bij Hoogdonk]] naar boven zijn gekomen zitten ook in de afzettingen in de Centrale Slenk, maar dan tientallen meters dieper. | Aan het Roerdalslenk is het hoogteverschil langs de breuklijn minder groot dan het verzet in de ondergrond, omdat de laagte die door de trage verzakking van de slenk ontstaat continu wordt opgevuld met nieuwe sedimenten. De terrasrand van de Peelrandbreuk is daardoor niet zo steil en het hoogteverschil bedraagt enkele meters. De vele fossielen die in de [[Paleontologische vondsten Hoogdonk|plas bij Hoogdonk]] naar boven zijn gekomen zitten ook in de afzettingen in de Centrale Slenk, maar dan tientallen meters dieper. | ||
Regel 72: | Regel 71: | ||
De breuken herken je nog aan de knikken in de wegen en de haakse bochten (S-bochten) in sloten. | De breuken herken je nog aan de knikken in de wegen en de haakse bochten (S-bochten) in sloten. | ||
Op de Peelhorst lagen vroeger geen dorpen | Op de Peelhorst lagen vroeger geen dorpen, maar enkel in de Centrale Slenk of Slenk van Venlo. | ||
Elementen die samenhangen met de breuken in Deurne. | Elementen die samenhangen met de breuken in Deurne. | ||
Regel 111: | Regel 110: | ||
Deze zijbreuk loopt langs de Leemkuilen waar fijne leem in een voormalig stroomdal is afgezet | Deze zijbreuk loopt langs de Leemkuilen waar fijne leem in een voormalig stroomdal is afgezet | ||
In het Zandbos is waarschijnlijk zand ingestoven op kwelwater en zijn de duinen ontstaan. | In het Zandbos is waarschijnlijk zand ingestoven op kwelwater en zijn de duinen ontstaan. | ||
{{Appendix|2= | {{Appendix|2= | ||
* Dit artikel is tot stand gekomen dank zij ingenieur [[Frans Swinkels]]. Frans is beleidsmedewerker natuur, landschap en ondergrond bij de Brabantse Milieufederatie. Hij is geboren in Smakt (gemeente Venray), opgegroeid in Liessel en woonachtig in Deurne. Op 19 april 2017 verzorgde hij een lezing voor [[Heemkundekring H.N. Ouwerling]] met als onderwerp ''De Peelregio en zijn breuken, een landschap bepalende historie met toekomst? '' | * Dit artikel is tot stand gekomen dank zij ingenieur [[Frans Swinkels]]. Frans is beleidsmedewerker natuur, landschap en ondergrond bij de Brabantse Milieufederatie. Hij is geboren in Smakt (gemeente Venray), opgegroeid in Liessel en woonachtig in Deurne. Op 19 april 2017 verzorgde hij een lezing voor [[Heemkundekring H.N. Ouwerling]] met als onderwerp ''De Peelregio en zijn breuken, een landschap bepalende historie met toekomst? '' |