Bewerken van Deurne (plaats)

[[Bestand:07.364.jpg|thumb|500px|Foto: collectie gemeente Deurne]]
Het dorp '''Deurne''' is de grootste plaats van de [[gemeente Deurne]].


== Landschap en geschiedenis ==
=== [[Geologie]] en Geomorfologie ===

De [[gemeente Deurne]] is gelegen op de grens van het dekzandlandschap van de Centrale Slenk en het heide- en hoogveenlandschap van de [[Peelhorst]]. Daardoor zijn in zijn algemeenheid twee landschapstypen te onderscheiden.<ref>Voor meer achtergrondinformatie, zie de bodemkaarten en geomorfologische kaarten zoals die 1:25.000 door de Stichting voor Bodemkartering werden vervaardigd, en de verschillende series Geologische kaarten van de Geologische Dienst.</ref> De grens tussen de beide landschapstypen, een geologische breuklijn met de naam [[Peelrandbreuk]], loopt door de gemeente. Het tracé is binnen de bebouwde kom zichtbaar gemaakt in de wijk [[Heiakker]] door middel van natuurstenen putten en een dubbele bomenrij. De breuklijn wordt gekenmerkt door diverse zijbreuken, die ook zichtbaar zijn in structuren als beken en wegen. 

Ten oosten van de breuk wordt het landschap naar het oosten toe steeds natter, van het reeds vanaf de late 18e eeuw ontgonnen ''[[Riet]]'' tot aan het hoogveenlandschap met dikke veenmospakketten in het midden van de horst. De kern [[Helenaveen]] is een veenkolonie op de Peelhorst, die in 1853 is gesticht.

Ten westen van de breuk ligt een dekzandlandschap, dat wordt doorsneden door beekdalen die in noordwestelijke richting afwateren. Het dekzand is door de wind afgezet in een fijmazig reliëf van hogere ruggen, veelal langs de beken, en vlakke gebieden op grotere afstand van de beekdalen. 
Een belangrijk gebied met dekzandreliëf ligt ten zuidoosten van de dorpskom. In de late middeleeuwen werden zeer waarschijnlijk de toppen van meerdere van deze dekzandruggen en -kopjes de laagte in geschoven om een aaneengesloten beakkerbaar areaal te krijgen. Door de plaggenbemesting, die in dit gebied vermoedelijk in de dertiende of veertiende eeuw op gang kwam <ref>Spek, Th., 2004. Het Drentse esdorpenlandschap. Een historisch-geografische studie. Dissertatie. Matrijs, Utrecht.</ref>, werd het terrein nog verder genivelleerd. Op deze manier ontstond een aaneengesloten, hoger gebied dat bruikbaar was voor de akkerbouw. Dit gebied zou bekend worden als de [[Deurnese akker]].

De Deurnese akker is tegenwoordig vrijwel volledig volgebouwd. We vinden er de woonwijk [[Koolhof]] en het bedrijventerrein [[Kranenmortel (bedrijventerrein)|Kranenmortel]]. Het reliëf van het dekzandeiland van de Deurnese akker is nog enigszins te reconstrueren. Zo moet de [[Wolfsberg (dekzandrug)|Wolfsberg]] onder het noordelijk deel van de Koolhof een hogere terreinvorm zijn geweest, en lag in het midden van die wijk een depressie, het [[Hellegat]]. Het winkelcentrum [[Wolfsberg (winkelcentrum)|Wolfsberg]] is gelegen aan de flank van deze hogere terreinvorm en is er ook naar genoemd.

Veel namen van buurtschappen, straten, akkers, weiden en waterlopen herinneren nog aan het historisch-landschappelijke karakter. Buurtschappen als [[Zeilberg]], [[Merlenberg]] en [[Heuvel]] geven aan, dat zij ontstonden bij een kleine hoogte in het landschap. De veldnamen [[Goor]] en [[Voort]] wijzen juist op respectievelijk een moerassig gebied en een doorgang door een beekdal of moerassig terrein. Door verklaring van de veldnamen kan men achterhalen, hoe het landschap er op enig moment in de geschiedenis moet hebben uitgezien.<ref>Over de waarde van toponiemen voor de landschapsgeschiedenis, zie: Blok, D.P., 1994. Plaats- en waternamen, hun betekenis voor de bestudering van de geschiedenis van het landschap. Bouwen aan een levend landschap, nr. 22. Min. Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, Den Haag. Voor Deurne specifiek, zie: Spamer, A.P.G., 1998. Deurne en de [[Peel]] in Brons- en IJzertijd ca. 2000 v.C. - ca. 450 n.C. Het Maas-Aa-gebied van Grave tot Roggel op grond van plaats- en waternamen. Deurnese Historische Reeks 1. [[Heemkundekring H.N. Ouwerling]], Deurne.</ref>

=== Betekenis plaatsnaam ===

De plaatsnaam Deurne in de oudste vermelding ''[[Durninum]]'' (721) is een nominativus in de betekenis van ''met doornstruiken begroeide plek''. Deze omschrijving duidt waarschijnlijk op een karakteristieke vegetatie in de late prehistorie of vroege middeleeuwen. Een zelfde landschappelijke betekenis had [[Vlierden]]; de oudste vorm ''[[Fleododrum]]'' (721) wijst op een ''met vlierstruiken begroeide plek''.<ref>Berkel, Gerald van & Kees Samplonius, 1989. Het plaatsnamenboek. De herkomst en betekenis van Nederlandse plaatsnamen. Van Holkema & Warendorf, Amsterdam.</ref>

[[Bestand:Peelrandbreuk.jpg|thumb|250px|Markering van de Peelrandbreuk met een park en bomenrij in de wijk [[Heiakker]].]]

=== Prehistorie en vroege middeleeuwen ===
[[Bestand:Deurne peelhelm.JPG|thumb|De Peelhelm]]
Op verschillende locaties in Deurne zijn vondsten uit de steentijd gedaan, onder meer aan het [[Leegveld]] en bij de [[Hoekse Kuilen]].<ref>Archeologisch GIS ''Archis'', Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten, Amersfoort.</ref> Belangrijk is een vondst uit de IJzertijd; in 1837 werd een [[Urnenveld Sint-Jozefparochie|urnenveld]] op de heide opgegraven door ingekwartierde militairen. Door schatgraverij gingen vele vondsten verloren. Het gaat om het gebied rondom de huidige ''[[Potbosstraat]]'', genoemd naar een verdwenen bosje, ''[[het Potbos]]'', dat hier eens gestaan moet hebben.<ref>Koolen, Pieter, 2002. ...die bedroefde plagen... Deurne tijdens de Belgische Opstand 1830-1839. Deurnese Historische Reeks nr. 3. Durninum fonds voor cultuurhistorische publicaties over Deurne, Deurne.</ref> In [[1910]] werd in het veen bij [[Helenaveen]] bovendien een verguld-zilveren [[Romeinse helm]] aangetroffen. Deze helm is te bezichtigen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Het gaat vermoedelijk om een offergave, zoals er meer in het veen zijn aangetroffen.<ref>Voordracht door dr. Carol van Driel-Murray (Universiteit van Amsterdam), Meijel, 5 maart 2005. Zij verkondigde de meest recente wetenschappelijke visie. Locale 'zieners' zijn een andere mening toegedaan over de herkomst van de helm.</ref>

De ligging van de vroeg-middeleeuwse basis voor het huidige dorp Deurne is onbekend, al moet die gezien een schriftelijke vermelding in een [[Schenkingsoorkonde uit 721]] wel bestaan hebben. Er zijn enige aanwijzingen waar een nederzetting uit die periode moet liggen. Bekend is, dat de nederzettingen in grote delen van het dekzandlandschap van Nederland in die tijd op de grotere dekzandeilanden lagen. Dat wordt ondersteund door de liggend van het Echternachse domeingoed [[Ten Velde]]. Dergelijke domeingoederen wijzen ons vaak op vroeg- of vol-middeleeuwse bewoningslocaties<ref>Zie hiervoor onder meer de publicaties van de mediëvisten drs. P. Noomen over Groningen (Boersma, J.W. e.a. (red.). Groningen 1040. Archeologie en oudste geschiedenis van de stad Groningen. Profiel, Bedum, 1990.), dr. B. van Bavel over het westelijk Gelders rivierengebied (Bavel, B.J.P. van, 1999. Transitie en continuïteit. De bezitsverhoudingen en de plattelands-economie in het westelijke gedeelte van het Gelderse rivierengebied, ca. 1300 - ca. 1570. Werken Gelre 52. Verloren, Hilversum), en Th. Spek en L. van Exter over Raalte in een bredere ADC-monografie over Oost-Nederland.</ref>, en Ten Velde lag nu juist aan het grote dekzandeiland van de [[Deurnese akker]]. Meer precies lag het aan de lage flank van de eerder genoemde Wolfsberg. Ten Velde diende vermoedelijk als domeinhof voor de [[Abdij van Echternach|Echternachse bezittingen]] in Deurne, Vlierden en Bakel.<ref>In de zeventiende eeuw werd Ten Velde nog door de Raad van Brabant als laathof verbonden aan de [[grondheerlijkheid]] Liessel. Er zijn gegronde redenen dat een deel van de rechten van de hertog, voorganger van de Raad, geüsurpeerd Echternachs bezit zijn. Zo zien we vrijwel zeker de nazaten van de Echternachse hoevenaren uit de periode 1175-1200 in de 14e eeuw als hertogelijke ministerialen ten tonele verschijnen. Zij waren de heren van Deurne.</ref> De Deurnese akker is volgebouwd zonder archeologisch onderzoek, zodat we wellicht deze theorie nooit zullen kunnen toetsen.

[[Bestand:KerkDeurnevanuitMartinetstraat.JPG|thumb|250px|De [[Sint-Willibrorduskerk (Deurne)|St. Willibrorduskerk]] vanuit de [[Martinetstraat]], 1 februari 2004.]]

Een tweede kern uit de vroege middeleeuwen moet op de [[Bottelse akker]] hebben gelegen. In 2005 zijn uitgebreide bewoningssporen uit ijzertijd, Romeinse Tijd en vroege middeleeuwen aangetroffen op deze akker, een kleinere dekzandrug ten westen van de Deurnese akker. Wellicht gaat het hier om een dekzandrug die voor bewoning gebruikt werd in perioden van bevolkingsexpansie, want er is geen sprake van continue bewoning. De hoofdnederzetting kan onder de Deurnese akker gelegen hebben.

=== Buurtschappen in de gemeente Deurne ===

In de late middeleeuwen kwam een nederzettingspatroon met een groot aantal buurtschappen tot stand. Zij lagen aan de verschillende kleinere dekzandruggen langs de beekdalen van de [[Aa]], langs kleine dekzandkoppen in het veld en rondom het grote dekzandeiland van de Deurnese akker.  Bestuurlijk maakte Deurne toen deel uit van het [[Kwartier van Peelland]] onder de hertogelijke [[Meierij van 's-Hertogenbosch]]. De buurtschappen kwamen doorgaans voort uit één hoeve, die vaak al in de late middeleeuwen in meerdere hoeven was gesplitst.
De buurtschappen [[Grote Bottel (buurtschap)|Grote]] en [[Kleine Bottel]], [[Derp]], [[Lagekerk]], [[Heuvel]], [[Veldheuvel]] (ook wel als zuidelijk deel van het Derp beschouwd), [[Zeilberg]], [[Walsberg]] (vóór 1955 [[Wasberg]] genoemd), [[Haageind]], [[Kerkeind]] en [[Vreekwijk]] gingen in de 20e eeuw volledig op in de bebouwing van het groeiende dorp Deurne, of raakten er ruimtelijk mee verbonden. Buurtschappen als [[Breemortel]], [[Heitrak]], [[Hazeldonk]], [[Baarschot]], [[Donschot]] en [[Ruth]] bleven tot op heden van de verschillende kernen gescheiden en dragen een sterk (modern-)agrarisch karakter.

Op één van de buurtschappen gaan we nu wat dieper in. Veldheuvel neemt in dit rijtje namelijk een speciale plaats in. In deze buurtschap lagen in de Middeleeuwen onder meer het kasteeltje ''Stakenborch'', de Veldheuvelse of [[Sint Antoniuskapel]] en het [[gasthuis]].<ref>Deurnese toponiemen 721-1900. A.P.G. Spamer.</ref> De boerderij die werd gebouwd op de plaats van de ''Stakenborch'' werd omstreeks 1962 gesloopt, en in 1971 sneuvelde ook de tot woningen verbouwde kapel. Deze kapel had al sinds het begin de [[reformatie]] in 1648 niet meer als kapel gediend. Slechts het huis dat omstreeks 1767 op het terrein van het toen al verdwenen gasthuis werd gebouwd, bestaat nog (Fabriekstraat 39 en 41).<ref>Meulendijks, Th.H., 1996. Het Derp. Eigen uitgave, Helmond.</ref> Dit gebouw geniet echter geen juridische bescherming. Ook de fundamenten van de boerderij, die wellicht nog deel hebben uitgemaakt van de [[Stakenborch]], zijn vermoedelijk nog onder de bestaande bebouwing op het bedrijventerrein aanwezig.<ref>Vriendelijke mededeling van ir. [[Ludo Boeije]], die de fundamenten waarnam bij de reconstructie van de [[Liesselseweg]], waar hij vanuit zijn functie bij de gemeente bij betrokken was, en van J.C. Keunen, landbouwer en vroegere bewoner van de boerderij, die de sloop en afdekking van de fundamenten meemaakte.</ref>

[[Bestand:1866 Deurne.jpg|thumb|Deurne in 1866]]

=== Religie in Deurne vóór 1795 ===

Door een schenking van goederen in Deurne van [[Herelaef]] aan de toenmalige bisschop Willibrordus in het jaar 721, heeft Deurne tot 1795 banden gehad met de [[Abdij van Echternach]] in Groothertogdom Luxemburg.<ref>Spamer, T. et al., 2002. De Sint Willibrorduskerk belicht. 1200 jaar Deurnese geschiedenis. Lions club, Deurne.</ref>
De eerste kerk van Deurne behoorde eveneens aan de abdij toe. In 1069 wordt de [[Sint-Willibrorduskerk (Deurne)|Sint-Willibrorduskerk]] voor het eerst genoemd, en bij opgravingen is een kerkje in romaanse stijl uit die eeuw terug gevonden. Aanwijzingen dat er een veel oudere kerk aanwezig was, zijn er niet. Waarschijnlijk was men daarvóór aangewezen op de aantoonbaar oudere kerk van Bakel.<ref>Vriendelijke mededeling prof. dr. A.J.A. Bijsterveld, Universiteit van Tilburg.</ref> De oudste bovengrondse bouwdelen van de huidige kerk dateren uit de dertiende eeuw.

Een belangrijk jaar voor de bevolking van Deurne was 1648. In dat jaar brak de [[Generaliteitsperiode]] aan als gevolg van de [[Vrede van Münster]]. De middeleeuwse Sint-Willibrorduskerk werd genaast en de katholieken kerkten vervolgens noodgedwongen op de [[Grotenberg]]. 

=== Kerken en kloosters vanaf 1795 ===
Na de inval van de Fransen in 1795 werd bepaald, dat de religie met de meerderheid de middeleeuwse kerk toegewezen kreeg. In Deurne waren dat de katholieken, en na ruim 150 jaar betrokken zij hun oude kerk weer. De protestanten lieten daarop in 1815 een nieuwe kerk aan de [[Helmondseweg]] bouwen, mogelijk op grond van de protestantse heer van Deurne.<ref>[http://www.dodenakkers.nl/plaatsen/deurneprot.html Het protestantse kerkhof van Deurne], door P.L. Koolen</ref> De locatie van de oude schuurkerk aan de [[Lagekerk]] werd door de katholieken volledig verlaten.

In 1895 werd de [[Markt]] aan de voet van de Sint-Willibrorduskerk sterk vergroot, en het huidige [[gemeentehuis]] werd gebouwd. Het oude [[Raadhuis Deurne|raadhuis]] naast de kerk, stammend uit 1805, werd ten behoeve van de vergroting in 1897 afgebroken, ondanks verzoeken van de brievengaarder om het tot postkantoor te bestemmen. In 1909 werd uiteindelijk naast het nieuwe gemeentehuis een [[Postkantoor (Markt)|postkantoor]] gebouwd.<ref>In tegenstelling tot wat in sommige publicaties abusievelijk wordt vermeld, heette de Markt nóóit Weidestraat.</ref>

Het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 zorgde voor een sterke opkomst van de katholieke taken en daarmee de gebouwen. In 1857 werd naast de kerk het [[Liefdehuis]], (later [[Sancta Maria]] genoemd), van de [[Zusters Franciscanessen|Zusters Franciscanessen der Onbevlekte Ontvangenis van de Heilige Moeder Gods]] uit Veghel gebouwd. Zij stichtten onder meer de [[Sint-Annaschool|meisjesschool Sint-Anna]], het [[Sint-Jozefziekenhuis]] (1926) en de huishoudschool ''[[Sancta Maria]]'' vanuit het Liefdehuis op naastgelegen terreinen. In 1970 werd het Liefdehuis afgebroken na al geruime tijd niet meer in gebruik te zijn geweest als klooster. In 1969 verrees het [[Elkerliek Ziekenhuis|Sint-Willibrordusziekenhuis]] aan de [[Bakelseweg]], waardoor het voormalige ziekenhuis Sint-Jozef werd omgezet in een bejaardentehuis. Het moest in 1994 plaatsmaken voor nieuwbouw van een verpleeg- en verzorgingshuis met aanleunwoningen en appartementen. Ook de meisjesschool ''Sint-Anna'' is reeds vóór 1980 verdwenen.

Aan de overzijde van de ''Visser'' verrees in het laatste decennium van de 19e eeuw het klooster van de [[Fraters van Tilburg]] met de jongensschool, uiteraard strikt gescheiden van het terrein van de meisjesschool. Na nieuwbouw  van de ''Sint-Willibrordusschool'' aan de huidige Swinkelslaan in de tweede helft van de twintigste eeuw kwam de school leeg te staan, waarna er verenigingen gebruik van konden maken. Het schoolplein deed geruime tijd dienst als startlocatie van de Deurnese [[Avondvierdaagse Deurne|Avondvierdaagse]]. In de negentiger jaren werd het grotendeels gesloopt, waarna er appartementen aan de ''Parkhof'' verrezen. Het [[Fratershuis]] is samen met een gedeelte van de jongensschool nu nog het enige dat herinnert aan de christelijke zielzorg in de 19e en eerste helft van de 20e eeuw in Deurne.

De middeleeuwse [[kapel van Vlierden]] viel -net als alle kerkelijke goederen- toe aan de staat, die ze aan de protestanten in gebruik gaf. De Vlierdense katholieken betrokken een schuurkerk aan de huidige [[Pastoriestraat]], die al spoedig een zelfstandig karakter kreeg, los van de parochiekerk van Deurne. De oude kapel, gebruikt door de protestanten, werd nog in de 18e eeuw van een stenen toren voorzien. Bij de teruggave van de kerkelijke goederen aan de katholieken in de Franse tijd prefereerden de Vlierdense gelovigen de schuurkerk aan de Pastoriestraat. Op deze plek verrees uiteindelijk een kerk onder auspiciën van ingenieurs van het Ministerie van Waterstaat, die er nu in sterk gewijzigde vorm nog staat. De resten van de oude kapel werden in de eerste jaren van de 20e eeuw afgebroken. Op het voormalige kerkhof staat nu een gedachteniskapelletje van de familie [[De Maurissens]].

De Liesselse [[Sint-Hubertuskapel (voor 1903)|Sint-Hubertuskapel]] werd in 1851 tot Sint-Willibrorduskerk verheven. In 1901 verrees een neogothische kerk, iets zuidelijker in het dorp. Helenaveen kreeg spoedig daarna een eigen protestantse en katholieke kerk, terwijl Neerkant later in de 19e eeuw van de parochie Liessel werd afgesplitst. De katholieke kerken van Neerkant en Helenaveen werden in 1944 verwoest, waarna nieuwbouw volgde. In Liessel verrees bovendien in de jaren tachtig van de 20e eeuw een [[Sint-Hubertuskapel (1984)|Sint-Hubertuskapel]].

In de 20e eeuw werden in het dorp Deurne meerdere kerken gesticht. Achtereenvolgens kregen de gemeenschappen van Zeilberg (1914), de [[Sint-Jozefparochie]], Wasberg en na de Tweede Wereldoorlog ook de [[Heilige Geestparochie]] een eigen katholieke kerk. In 1944 verrees aan de Vlier de [[Maria-Vredeskapel]] en in de eerste jaren van de 21e eeuw in Zeilberg een Corneliuskapel en aan het Haageind een [[Sint-Antoniuskapel (Sint Antonius Abt Hof)|Sint-Antonius-Abtkapel]], op initiatief van het [[Sint Antonius-Abtgilde]].

[[Bestand:PostkantoorDeurne.JPG|thumb|300px|Het voormalige Deurnese postkantoor.]]

De kloosters van Deurne dateren allemaal van ná het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853. Het Liefdehuis was in 1857 het eerste klooster, voornamelijk gesticht voor de zielzorg van de parochianen. In het huis [[Landzicht (Stationsstraat)|Landzicht]] kwam in de 19e eeuw een gemeenschap van Trappisten, die later naar een boerderij op het Riet verhuisden. De parochies Liessel, Vlierden, Neerkant, Helenaveen, Zeilberg en de Sint-Jozefparochie kregen in de loop van de 19e en vroege 20e eeuw hun eigen kloosters. Plannen voor kloosters van de Trappisten en Kartuizers in de jaren twintig liepen op niets uit.<ref>Notulen Gemeenteraad Deurne, d.d. 13-11-1925 en 10-03-1926.</ref> In 1954 werd het [[Missiehuis St. Willibrord|Missiehuis]] tussen de Sint-Jozefparochie en Vlierden als laatste klooster gebouwd.

=== Bestuur en kastelen ===

Deurne was vóór de inval van de Fransen in 1795 een [[Heerlijkheid Deurne|heerlijkheid]], bestuurd door de [[Lijst van heren van Deurne|heer van Deurne]]. De heer van Deurne was een leenman van de hertog van Brabant voor de heerlijke rechten. Hij resideerde vanaf eind 14e eeuw op het zogenaamde Oud Huis, nu [[Klein Kasteel]] genaamd (gebouwd vóór 1383), een leengoed van de heren van [[Cranendonck]]. Dit Oud Huis werd gebouwd in het beekdal van de Vlier, een waterloop ten noorden van het centrum van Deurne. Het werd gebouwd als opvolger van de residentie op het goed [[Ter Vloet]], dat enkele honderden meters verder stroomafwaarts lag. De reden waarom men aan het einde van de 14e eeuw stroomopwaarts trok voor een nieuwe residentie, is niet bekend. Wellicht had het te doen met de waterkracht voor de nieuw gebouwde [[watermolen (Haageind)|watermolen]] naast het Oud Huis.<ref name=autogenerated1>Keunen, L.J., 2004. De relatie tussen drie adellijke Deurnese complexen: Ter Vloet, Klein Kasteel en Groot Kasteel. Het Brabants Kasteel. Jaargang 25 (2002), nr. 1/2 , uitgave oktober 2004, p. 3-40. Vereniging Vrienden van Brabantse Kastelen, Tilburg.</ref> In 1948 verhuisde de laatste De Smeth uit Deurne, en kwam het Klein Kasteel in handen van de artsen- en kunstenaarsfamilie [[Wiegersma]]. 

Het Huis te Deurne, later [[Groot Kasteel]] genaamd, dat tegenover het Klein Kasteel in het beekdal van de Vlier ligt, was een laat-14e-eeuws edelmanshuis (gebouwd vóór 1397) en leengoed van de hertogen van Brabant. In de 16e eeuw kochten de bewoners van het Groot Kasteel de heerlijke rechten en het Klein Kasteel op, waarna de zetel van de heerlijkheid naar het Groot Kasteel verhuisde. Het Klein Kasteel werd daarop verhuurd, later verkocht en eind achttiende eeuw door de vrouwe van Deurne weer terug gekocht. Vanaf 1760 was de heerlijkheid in bezit van de adellijke familie [[De Smeth]]. Zij bewoonden een deel van het jaar het Groot Kasteel.<ref name=autogenerated1 /> 

[[Bestand:Klein Kasteel Deurne NL voorzijde B.jpg|thumb|250px|Het Klein Kasteel aan het Haageind in Deurne]]

Het Klein Kasteel bestaat nog in de vorm die het in 1857 kreeg door de bouw van een nieuwe vleugel. Het Groot Kasteel is sinds [[brand van 24 september 1944|24 september 1944]] een ruïne. In een poging SS'ers uit het kasteel te verdrijven, schoten geallieerde tanks het in brand met Armour Piercing-granaten.<ref>Mondelinge informatie [[Pieter Wiegersma]], documentaire over [[de bevrijding van Deurne]], 1995</ref>. Kort daarop stortte het in. In de restanten is sinds 1966 [[Sociëteit Walhalla]] gevestigd.<ref>Documentatie Jongerensociëteit Walhalla, zie daarvoor http://www.walhalla-deurne.nl</ref>.

=== De snelle groei van Deurne na 1915 ===

[[Bestand:12.833.jpg|thumb|400px|Deurne naambord bebouwde kom. <br>
Foto: collectie Ton Hartjens]]

Reeds in het Interbellum verrezen in arbeiderswoningen in tuindorp-stijl aan de Heuvelstraat, de Hagelkruisweg en de [[Sint-Jozefparochie]].<ref>Deze paragraaf is voor een belangrijk deel gebaseerd op de studie van topografische kaarten, in bezit van Wageningen Universiteit. Voor raadpleging, neem contact op met de afdeling Speciale Collecties van de Forumbibliotheek, en informeer naar de collectie topografische kaarten.</ref> In het kader van de sociale woningbouw werden in 1921 in de Sint-Jozefparochie arbeiderswoningen rondom [[Beukenstraat]] en Sint-Jozefplein en boerderijtjes aan de Beukenstraat en Vloeieindseweg gebouwd. Voorheen waren hier heidevelden en leemwinningskuilen te vinden. De woningen aan het [[Sint-Jozefplein]], dat plaatselijk ook wel bekend staat als ''[[het Hoefijzer]]'', moesten omstreeks 2000 na langdurig protest wijken voor nieuwbouw.

De woningbouw in Deurne kwam na de Tweede Wereldoorlog in een stroomversnelling. Het eerste project werd uitgevoerd aan de Lindenlaan; hier verrezen de eerste moderne rijtjeswoningen. Daarna werden de projecten aan de [[Hellemanstraat]], in de [[Pastoorsbuurt]] en het plan [[d'Ekker]] uitgevoerd, allen aan de rand van de oude dorpskern.
 
Met name in de loop van de jaren zestig en jaren zeventig kwam de woningbouw in een stroomversnelling. In snel tempo werden, in het kader van [[bestemmingsplan de Coppel en de Bluijs]], de wijken [[Houtenhoek]], de omgeving Romboutsstraat-Knippenbergstraat en de [[Koolhof]] uit de grond gestampt. De Sint-Jozefparochie, Liessel, Walsberg en Zeilberg werden uitgebreid. De Koolhof werd pas aan het einde van de jaren tachtig voltooid. Toen was men reeds gestart met de opvolgers van de Koolhof: de Heiakker richting het oosten, Vlier-Zuid naar het noorden en de uitbreiding van Vlierden in oostelijke richting, als opvolger van een bouwplan uit de zeventiger jaren. Het eerstgenoemde plan werd pas na de millenniumwisseling afgerond, terwijl Vlier-Zuid vanaf omstreeks 1987 werd opgevolgd door Vlier-Noord tussen de Dunantweg en de Helmondsingel. De meest recente grotere woningbouwprojecten zijn de [[Rijtse Vennen]] en [[De Vennen]] aan de westzijde van Deurne. Op korte termijn zullen [[De Weijst]] aan de oostzijde en De [[Leemskuilen]] aan de zuidzijde worden uitgevoerd.

=== Bedrijven ===

Bedrijfsterreinen hielden deze groei bij. Het eerste bedrijventerrein van Deurne was [[Grote Bottel (bedrijventerrein)|Grote Bottel]], waar onder meer [[Lambertus te Strake|Te Strake]] en de [[Natex]] gevestigd waren. In de zestiger jaren volgde het tot op heden grootste terrein, [[Kranenmortel (bedrijventerrein)|Kranenmortel]]. De eerste bedrijven verrezen hier aan de Energiestraat en aan de Liesselseweg ([[Philips Deurne]]) omstreeks 1962). Dit terrein werd tot ver in de negentiger jaren uitgebreid. Geleidelijk groeide aanvankelijk het terrein [[Leemskuilen]], terwijl het in de tachtiger en negentiger jaren sprongsgewijs vergroot werd tot aan de buurtschap [[Vreekwijk]]. De meest recente uitbreidingen zijn [[De Rijt]] (uitgevoerd) en [[Binderen-Zuid]] (in voorbereiding). De oudste bedrijfsterreinen Leemskuilen en [[Grote Bottel]] zijn betrokken bij de ruimtelijke reconstructie van de [[Spoorzone]], waar de industrie zich aanvankelijk vestigde. Zij zullen grotendeels omgevormd worden tot gebieden voor woningbouw.<ref>Digitaal gepubliceerde documentatie over het project Spoorzone, zie daarvoor de gemeentelijke website van Deurne.</ref>

===Flora en fauna===

In de [[Sint-Jozefparochie]] liggen twee habitats van de zeldzame knoflookpad.

=== Verkeer en vervoer ===
Deurne heeft sinds [[1864]] een spoorwegstation, namelijk [[Station Deurne]]. Daarnaast beschikt de gemeente over een afslag van de [[Rijksweg 67]] ter hoogte van Liessel en is het dorp Deurne via de ''Langstraat'' Provinciale weg 270|N270 verbonden met de Rijksweg 73|A73 bij Venray.

Deurne kent een ''centrumring'', bestaande uit [[Europastraat]], [[Dunantweg]], [[Houtenhoekweg]], [[Heuvelstraat]], [[Lagekerk]] en [[Hogeweg]]. De daarbuiten gelegen rondweg rond de bebouwde kom en het aangrenzende dorp Vlierden is in ontwikkeling. Hiervan zijn de [[Helmondsingel]] / [[Langstraat]] (jaren '70), [[Binderendreef]] (circa 2000) en [[Vlierdensedreef]] (circa 2005) reeds aangelegd. Binnen enkele jaren zal de ''zuidelijke omleiding'' de Vlierdensedreef en [[Liesselseweg]] met elkaar verbinden.

=== Middelbare scholen ===

* [[Hub van Doornecollege]]
* [[Alfrinkcollege|Alfrinkcollege]]
* [[Peellandcollege]]
* [[St.-Willibrord Gymnasium]]
* [[Sprongcollege]]

===Heemkunde===

Deurne heeft een eigen heemkundekring, genaamd [[heemkundekring H.N. Ouwerling]]. De kring bewaart van alles wat met de geschiedenis van Deurne, Liessel, Helenaveen, Neerkant en Vlierden te maken heeft. Zo bezit de heemkundekring kopieën van Burgerlijke Stand (geboorte-, huwelijks- en overlijdensaktes). Daarnaast worden ook [[bidprentjes]] bewaard van mensen die in Deurne zijn geboren, getrouwd, overleden of hebben gewoond. Ook worden er vele foto's bewaard van Deurne en alles wat daarmee samenhangt, zoals mensen, verenigingen en bedrijven. 

==Film==
Cineast [[Jan Kanters]] produceerde in periode 1988-1997 een filmografie “[[De geschiedenis van Deurne]]” (looptijd +/- 9 uur totaal 6 delen)

==Straten in Nederland==
Een Deurnestraat is er onder meer in Almere, Arnhem en Etten- Leur.

==Deurne gezien vanuit:== 
<gallery>
Bestand:22.697.jpg|Het noorden
Bestand:15.573.jpg|Het oosten
Bestand:17.723.jpg|Het zuiden
Bestand:29.038.jpg|Het westen
Bestand:02.564.jpg|Briefkaart
Bestand:30.280.jpg|Vanuit de lucht. Linksboven het [[Wolfsberg (winkelcentrum)|winkelcentrum Wolfsberg]] en het [[Cultuurcentrum Martien van Doorne]]. 
</gallery>
Foto's: collecties Kees Pijs - J. Berkers - Bert Beulens en Luuk Keunen

==Externe link==
*[http://www.deurne.nl/ Officiële website van de gemeente Deurne  ]

<center>{{#widget:YouTube|id= HyJhcgcNhfg }}</center>


<center>{{#widget:YouTube|id= fxtpfRoJUpY }}</center>





{{referenties}}

[[categorie:Dorp]]