Rabo-clubsupport leverde dit jaar 765,88 euro op. Allen die op ons stemden hartelijk dank! Iedere eerste maandag- en woensdagochtend van de maand van 10 tot 12 uur kunt u ons bezoeken in het heemhuis |
Lagekerk
foto collectie gemeente Deurne
.jpg)
foto collectie Peter Vink
De huidige Lagekerk, voordien Lage Kerk geheten, verbindt in Deurne-centrum de Heuvelstraat met de Hogeweg.
Plaetse[bewerken | brontekst bewerken]
Het huidige grasveld langs de Lagekerk tussen de Derpsestraat en de Toon Kortoomslaan is een oude plaetse, een soort pleintje bij boerderijen zoals we die ook op Vreekwijk vinden. Op dit driehoekige pleintje, dat waarschijnlijk in de late middeleeuwen (1200-1500) werd aangelegd aan de oude doorgaande route door de Heuvelstraat en Derpsestraat, lag net als in Vreekwijk een kolk. Die werd gebruikt als drinkplaats van het vee, maar ook om water beschikbaar te hebben als één van de huizen in brand zou vliegen.
Het pleintje heeft tot op heden zijn oorspronkelijke vorm (met lange rechte zuidgrens, korte westgrens langs de Derpsestraat en licht gebogen vorm aan de noordzijde) en zijn omvang behouden. De huidige zuidgrens is in 1980 tot stand gekomen, in een tijd dat de weg langs de noordzijde steeds intensiever gebruikt ging worden. Nadat die nieuwe zuidgrens werd vastgesteld, werd ten zuiden daarvan kleinschalige nieuwbouw in de vorm van kantoren opgetrokken. De kolk werd in de afgelopen eeuw gedempt. Daarvoor in de plaats kwam in 2009 de Pomp aan de Lagekerk, die de opvolger is van een eerdere pomp die hier in 1865 werd geplaatst. Mogelijk was op dat moment de kolk gedempt. De nieuw geplaatste pomp behield de status van gemeentelijk monument die hij al op de oude locatie, aan de Martinetstraat, had.
De meeste vooroorlogse boerderijen en huizen aan de plaetse zijn in de afgelopen eeuw verdwenen, zoals Derpsestraat 1 (1944), Lagekerk 22 (ca 1963), Lagekerk 15 (1968-1970), Lagekerk 7 (1972), Lagekerk 6 (1976) en Lagekerk 18 (voor 1986). Overgebleven is de 19e-eeuwse boerderij Lagekerk 8, die komend vanaf de Hogeweg, een fraaie lange gevelwand aan de westzijde van de plaetse vormt. Net als de waterpomp is dit pand beschermd als gemeentelijk monument.
De plaetse werd vóór 1950 grotendeels verhard. De huidige boom op de hoek van Lagekerk en Derpsestraat dateert ook uit die tijd. Later verdween de verharding weer, en werd het een plantsoen. Rond 1980 werd de rooilijn in zuidelijke richting verlegd, waarna de plaetse als plantsoen werd ingericht.
Sinds 2021 bestonden er plannen om deze rooilijn uit ongeveer 1980 te doorbreken voor de aanleg van parkeerplaatsen ten behoeve van aangrenzende nieuwbouw.[1] In 2024 is na afbraak van de bestaande bebouwing gestart met de nieuwbouw van een appartementencomplex ter plaatse van Lagekerk 1a-c, het oostelijke van de twee kantoorgebouwen, namelijk dat op de hoek met de Toon Kortoomslaan. De rooilijn van dit gebouw komt verder naar voren dan bij het vroegere gebouw, maar blijft binnen de contouren van de vroegere heg rond het gebouw. Vóór Derpsestraat 1, het westelijke kantoorgebouw, wordt echter een strook van het gazon voor parkeerplaatsen ingericht. Alhoewel ook die strook nog niet - door de rond 1980 teruggelegde rooilijn - nog niet binnen de grenzen van de vroegere plaetse komt te liggen, komt er wel een knik in de zuidelijke begrenzing van het huidige grasveld. De historische driehoeksvorm wordt daarmee geweld aangedaan.
Een schuurkerk en de naam[bewerken | brontekst bewerken]
De naam van deze straat verwijst naar de periode 1674-1799 toen hier een zogenaamde schuurkerk stond. Na de Vrede van Münster in 1648 werd het protestantisme de staatsgodsdienst en de pastoor moest zijn grote kerk afstaan aan de dominee en een handvol Deurnese protestanten.
Aanvankelijk mocht de katholieke eredienst hier helemaal niet uitgeoefend worden, maar na het rampjaar 1672 werden de zogenaamde schuurkerken gedoogd. Dat waren gebouwen die geen uiterlijke kenmerken van een kerk mochten hebben. De schuurkerk werd door de bevolking aangeduid als de lèjg kèrrek: de lage kerk. Later is deze straat de Lagekerk gaan heten.
Waar stond die schuurkerk? Er hebben twee schuurkerken aan de Lagekerk gestaan. De eerste, die kort na 1672 moet zijn gebouwd, stond tussen de plek waar de Stadhoudersweg aansluit op de Lagekerk en de Derpsestraat.
Vanaf de voorgevel van de inmiddels al lang verdwenen kapitale boerderij van Jan Kemps aan Lagekerk 7 keek het borstbeeld van pastoor Roes nog een aantal jaren naar de plek waar een aantal van zijn voorgangers woonden en werkten.
De tweede schuurkerk, die dienst deed van 1714 totdat in 1801 de grote kerk weer door de katholieken in gebruik werd genomen, stond rechts van de voormalige bierbrouwerij De Zon en was eerst 29 en na 1785 34 meter lang. Op de Tranchotkaart, een militaire kaart uit 1803 waarop ook een van de vroegste vermeldingen van het toponiem "Laage Kerk" staat, is duidelijk zichbaar dat de schuurkerk met de korte gevel naar de straatzijde stond. Zoals uit een 18de eeuwse omschrijving van het gebouw blijkt waren er ook banken, biechtstoelen, een preekstoel en zelfs een "sangsolder" aanwezig.
De pastorie, die naast de oude schuurkerk stond, bleef ook na de bouw van de nieuwe schuurkerk in 1714 vele jaren als zodanig dienst doen. Bij de bevrijding van Deurne in september 1944 ging het eeuwenoude gebouw in vlammen op. Harry Swinkels, de latere hoofdredacteur van dagblad De Stem in Breda, wijdde er in de Deurnesche Courant van 9 februari 1945 onder de titel "Een mooi plekje Deurne verdwenen" een voorpagina-artikel aan.
De kerkschuur van 1714 was al lang daarvoor verdwenen. Nadat de grote kerk weer in gebruik was genomen werd in 1808 de kerkschuur gesloopt en het kerkbestuur liet de afbraak door de notaris in 149 porties publiek aan de man brengen; het geheel bracht nog de voor die tijd aardige som van ruim 774 gulden op.
Pastoor Swinkels liet in 1791 zijn nieuwe pastorie, het huidige huize Landzicht, aan de Stationsstraat bouwen. In het parochiearchief wordt nog een gedetailleerde opgave van de toenmalige bouwkosten en leveranciers aan huize Landzicht bewaard. De pastoor kon rechtstreeks vanuit zijn huis via de grote achtertuin naar de schuurkerk aan de Lagekerk lopen.
Vooraan in de Lagekerk, ongeveer op de plek waar nu de Beatrixboom staat, woonde in de achttiende eeuw de Deurnese chirurgijn Cornelis de Loijer, die meer dan zestig jaar lang de Deurnese zieken en gewonden verzorgde.
In 1930 kreeg deze straat formeel de naam Lage Kerkstraat, maar werd ook wel kortweg aangeduid als Lage Kerk.
Huisnummering 1953[bewerken | brontekst bewerken]
In 1953 werden de oude huisnummers vervangen door nieuwe adressen. Onderstaand zie u de toen omgenummerde huizen met hun hoofdbewoner. Als u op de zandloper klikt kunt u de betreffende kolom sorteren.
| Hoofdbewoner | Oude nr | Nieuw adres |
|---|---|---|
| Kemps, Johannes H.P. | A.24 | Lage Kerk 7 (11) |
| Koppens, Johannes | A.25 | Lage Kerk 15 |
| Bernaards, Cornelis C. | A.25 | Lage Kerk 15 |
| Wees, Hendrikus J. van | A.26 | Lage Kerk 17 |
| Waaijenburg,van Adam W. | A.27 | Lage Kerk 24 |
| Bellemakers, Antoon | A.28 | Lage Kerk 22 |
| Neerven, van Antonius M. | A.29 | Lage Kerk 20 |
| Verberne, Henricus J. | A.30 | Lage Kerk 18 |
| Swinkels, Peter J. | A.50 | Lage Kerk 8 |
| Swinkels, Jacoba M. | A.51 | Lage Kerk 6 |
| Bronnen, noten en/of referenties |